5- آشنایی با صورتهای فلکی

[Shahram]

من هم شکارچی و هم اسد رو خیلی دوست دارم به همان دلایل بالا

اسد رو همین شب ها در آسمون داریم که سیارات زحل و مریخ هم کنارش هستند :x اسد هم دوست داشتنیه مخصوصا که من خاطره هم ازش دارم :D

خوب برای اولين بار فرصتی پيش اومد تا به اين انجمن سری بزنم و متوجه شدم كه برادر طالعی اصلاً هيچ چيزی را كم نگذاشتند و بسيار خوشحالم كه اين چنين برنامه ای در آنوبانينی پياده شده. در نهايت تبريك می گم و اميدوارم كه همواره موفق باشيد. آفرين به شما :ymhug:

سلام جناب زادهوش خیلی خوش اومدین قربان. ممنون از لطفتون اگر عمری باقی باشه در آینده کاملتر هم خواهد شد ;)

[Shahram]

ارابه‌ران یا ممسک‌الاعنه

در بالای سر پیکر آسمانی گاو، چند ضلعی بزرگی به نام ارابه ران (Auriga) قرار دارد. درخشان‌ترین ستارهٔ این پیکر آسمانی، بزبان (عیوق، Capella) است که ششمین ستارهٔ درخشان آسمان می‌باشد. عیوق در ادبیات فارسی استعاره از بلندای آسمان و کمال است. ستاره‌ای که از نظر رنگ شبیه به خورشید، ولی در حقیقت بسیار بزرگ‌تر از آن است و بر بازوی راست ارابه ران قرار دارد. بعد از این ستاره، از نظر درخشش، ستارهٔ منکب العنان، در شانهٔ ارابه ران است.
بزبان درخشان‌ترین ستاره صورت فلکی ارابه‌ران (ممسک‌الاعنه) و ششمین ستاره درخشان در آسمان است. با اینکه بزبان در شب با چشم غیر مسلح همچون نقطه‌ای روشن در آسمان دیده می‌شود ولی در اصل یک جفت‌ستاره روشن در کنار یک جفت‌ستاره کم‌فروغ‌تر است.
بزبان ستاره‌ای زرد است و نشانگر شانه چپ رانندهٔ ارابه در صورت فلکی ارابه‌ران است. گاهی نیز در میان بزی که ارابه‌ران بر دوش دارد دیده می‌شود.
نام عربی آن یعنی عیوق از ریشه عوق گرفته‌شده و به معنی نگهبان و بازدارنده‌است. در قدیم این ستاره را نگهبان خوشه پروین می‌انگاشتند. سه ستاره روشن که در پی بزبان می‌آیند را در قدیم «دیگ‌پایه» (یا اقلام) می‌نامیدند. جنوبی‌ترین ستارهٔ این چند ضلعی، متعلق به صورت فلکی گاو است.





در مرکز این پیکر، چندین خوشهٔ باز و کم نور (m38,m36) قرار دارند که با چشم غیر مسلح قابل رویت اند. ارابه ران، همیشه افساری در دست و یک بز و دو بزغاله به همراه دارد. در یکی از داستان‌ها، ارابه ران همان هفستوس، پسر لنگ زئوس و هرا است. هفستوس، خدای آتش و حامی هنرمندانی بود که با فلز و آهن کار می‌کردند. او، به دلیل اینکه پیمودن مسافتهای طولانی با پای لنگ برایش دشوار بود، ارابه را اختراع کرد!



از اجرام مهم در این صورت فلکی سه خوشه باز M36 و M37 و M38 را می توان نام برد. این صورت فلکی بر محدوده کهکشان راه شیری نقش بسته است.



روش پیدا کردن ارابه ران از روی دب اکبر

[Shahram]

دوپیکر یا جوزا

دوپیکر که با نام عربی جوزا هم نامیده می‌شود نام یکی از صورت‌های فلکی و سومین برج از برج‌های دوازده‌گانه است و در شب‌های زمستان قابل مشاهده است. بین صورت‌های فلکی گاو از شرق، خرچنگ از غرب ، ارابه‌ران‌ و شلیاق (چنگ رومی) از شمال و سگ کوچک و تک‌شاخ از جنوب واقع شده‌است.




برابر افسانه ها " پولوکس " فنا ناپذیر بود ، زیرا او پسر پدر خدایان ، یعنی زئوس بود ؛ ولی کاستور بر عکس پدرش از نوع بشر بود و به همین دلیل جزو فناپذیران به شمار می آمد . هر دو برادر قهرمانان بزرگی بودند و هیچ گاه از یکدیگر جدا نمی شدند . هنگامی که کاستور در نبردی به قتل رسید ، جدایی از برادر برای پولوکس تحمل ناپذیر بود . به خصوص این مساله که کاستور می باید به قلمرو تاریک زیرزمینی مردگان می رفت ، پولوکس را خیلی آزار می داد . به این جهت " پولوکس " از پدرش خواهش کرد که اجازه دهد او هم بمیرد ، تا بتواند به برادر فناپذیرش بپیوندد .

زئوس که تحت تاثیر این عشق برادرانه قرار گرفته بود ، به پولوکس پیشنهاد کرد ، به جای اینکه همیشه نزد خدایان در " المپ " ( Olympus ) زندگی کند ، با کاستور به طور نوبتی یک روز را در قلمرو مردگان و روز دیگر را در المپ به سر آورد . پولوکس بدون مکث و تفکر تصمیم گرفت این پیشنهاد را بپذیرد ، تا دیگر هرگز مجبور به جدایی از کاستور نباشد .

می گویند چندی پس از آن ، زئوس به پاس وحدت و وفاداری دو برادر به یکدیگر آنها را به ستارگانی نورانی در آسمان تبدیل کرد . از آن زمان آنها به شکل صورت فلکی دو پیکر در آسمان زمستان می درخشند و آدمیان را به یاد عشق برادری و رفاقت و دوستی می اندازند .

در افسانه ها آمده است که این دو برادر در سفر دریایی " آرگو " نیز ، که هدفش بازپس گیری پوست طلایی قوچ ( حمل ) بود ، شرکت داشتند . می گویند هنگامی که خطر واژگونی کشتی آنها در طوفان می رفت ، دو برادر دریای کف آلود را آرام کردند . شاید به این خاطر است که می گویند صورت فلکی جوزا برای دریانوردان خوش اقبالی می آورد .

در روم باستان نیز این دو برادر مورد احترام بودند . می گویند دو برادر در سال 490 پیش از میلاد به رومیان کمک کردند تا در جنگ پیروز شوند . در همان روز آنها با لباسی ارغوانی رنگ در رم ظاهر شدند و بر سر یک چشمه به اسبان خود آب دادند . پس از آن ناپدید شدند . مردم رم به منظور سپاسگزاری و قدردانی برای پیروزی در جنگ ، معبد بزرگی به یادبود دو برادر برپا کردند ، که امروزه هنوز هم خرابه های آن بر جاست . (افسانه ها برداشت شده از دانشنامه ستاره شناسی است. )



خوشه باز ام۳۵ یا NGC ۲۱۶۸ با فاصلهٔ ۲۸۰۰ سال نوری‌ از زمین در این صورت فلکی قرار دارد.







نام ستاره های مهم این صورت فلکی به ترتیب روشنی:

رأس پیکر پسین (بتا دوپیکر)
هنعه (گاما دوپیکر)
رأس پیکر پیشین (آلفا دوپیکر)
پس‌پای (مو دوپیکر)
مبسوطه (اپسیلون دوپیکر)
پیش‌پای (اتا و ایوتا دوپیکر)
زِرّ (خی دوپیکر)
وسط‌السماء (دلتا دوپیکر)
مقبوضه (زتا دوپیکر)

روش پیدا کردن : پولوکس و کاستور را در آسمان به وضوح می توان پیدا کرد ولی اگر نتوانستید مثل همیشه از دب اکبر استفاده کنید

[Shahram]

سگ کوچک

سگ کوچک معادل عربی:کلب اصغر معادل انگلیسیCMi . اين صورت فلكی در نزديكي صورت هاي فلكي جبار (شكارچي ) وكلب اكبر( سگ بزرگ) قرار دارد.
چون جبار شكارچي است طبيعي است كه سگ ها از آن او باشند سگ بزرگ و سگ كوچك هردو به فاصله ي اندكي از آسمان جبار را دنبال مي كنند افسانه ي لطيفي در باره ي ايكاريوس(Icarius) و سگ با وفايش مرا(Mera) نقل مي شود. مرا تمام عمر حتي پس از آن كه صاحبش كشته شد در كنار او ماند بنابر اين افسانه خدايان وفاي مرا را با قرار دادن او در آسمان پاداش دادند و اوسگ كوچك( كلب اصغر) شد.





ستاره ي پر نور صورت فلكي سگ كوچك شعراي شامی است .
شعرای شامی که نام انگلیسی آن ( Procyon ) از منبع یونانی به معنی "قبل از سگ" گرفته شده است. علت این نامگذاری به خاطر طلوعش قبل از ستاره مجاور آن یعنی شعرای یمانی (ستاره سگ) پرنورترین ستاره آسمان است.
شعرای شامی ستاره ای زرد رنگ از قدر حدود 0.3 (سه دهم) و درخشندگی آن 7 برابر خورشید است. این ستاره 11/5 (یازده و نیم ) سال نوری از ما فاصله دارد و چهاردهمین ستاره شناخته شده نزدیک در آسمان و پنجمین ستاره نزدیک قابل مشاهده با چشم غیر مسلح می باشد.
شعرای شامی به همراه ستاره شعرای یمانی و ابط الجوزا (آلفا جبار)، مثلث درخشانی را می سازند که در آسمان شبهای زمستانی خودنمایی می کند و به آن مثلث زمستانی می گویند.

[Shahram]

سگ بزرگ

سگ بزرگ که با نام عربی کلب اکبر هم نامیده می‌شود یکی از صورت‌های فلکی است. پرنورترین ستاره آسمان شب یعنی شعرای یمانی یا شباهنگ (تیشتر) در این صورت قرار دارد. شباهنگ در قدر ۱٫۵ است.





در آسمان زمستان، صورت فلکی شاخص بعد از صورت فلکی جبار، صورت فلکی سگ بزرگ (کلب اکبر) است که یافتنش هم ساده‌است. این صورت فلکی صاحب نورانیترین ستاره آسمان یعنی، شعرای یمانی است که روی شانه آن قرار گرفته‌است. سگ بزرگ (کلب اکبر) یکی از دو سگ شکارچی (صورت فلکی جبار) است. ستاره شعرای یمانی یا تیشتریا شباهنگ یا آلفا (α)- کلب اکبر پرنورترین ستاره آسمان شب است و در این صورت قرار دارد. شباهنگ در قدر ۱٫۵ - (منفی یک ونیم ) است.



شعرای یمانی اسامی متعددی دارد، که نام انگلیسی آن Sirius است که برگرفته از نام یونانی این لغت است که در زبان یونانی به معنی "سوزاندن و مشتعل کردن" می‌باشد؛ به این لحاظ که در یونان باستان این ستاره را منبع حرارت می‌دانستند. اصطلاح "روزهای سگی" در گرمای تابستان به این خاطر رسم بوده‌است که زمان نزدیک شدن و تماس ظاهری این ستاره با خورشید در تابستان بوده‌است. "هزیود" یکی از شاعران یونانی گفته‌است: "شعرای یمانی از سر تا پای آدمی را آب نموده و می‌خشکاند".
این ستاره به نسبت ستاره سهیل که به عنوان دومین ستاره درخشان آسمان شناخته شده، دو برابر درخشنده تر است و این به خاطر فاصله نزدیک این ستاره با مااست، این ستاره با فاصله ای معادل ۶/۸ سال نوری، پنجمین ستارهٔ نزدیک به خورشید است.
گردش ظاهری سالانه این ستاره در آسمان به لحاظ درخشندگی فوق العاده اش برای بعضی از اقوام و مصریان و از ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد حکم تقویم را داشته‌است.
شعرای یمانی ستاره دوتایی است. همدم شعرای یمانی اولین کوتوله سفیدی بود که کشف شد. آلون کلارک در سال ۱۲۴۱/۱۸۶۲، هنگامی که تلسکوپ ۵/۱۸ اینچ خود را آزمایش می‌کرد آن را کشف کرد. این همدم خیال انگیز، شعرای یمانی B و توله سگ نیز نامیده می‌شود و با قدر ۴/۸ می‌درخشد. اما به دلیل درخشندگی زیاد شعرای یمانی A، آن را با تلسکوپ‌های کوچک نمی‌توان مشاهده کرد. قطر این ستاره فقط ۳ برابر زمین است.

ستاره بتا (β) از صورتفلکی سگ بزرگ (کلب اکبر) ، مرزم به معنای "جارچی" است. این نام از این لحاظ است که طلوع آن نشانه از ظهور شعرای یمانی دارد. این ستاره همانند شعرای یمانی دوتایی است. هم دم آن از قدر ۸/۹ و فاصله زاویه ای آن از ستاره اصلی ۱۸۵ثانیه قوس است.

خوشه باز M۴۱ یا NGC۲۲۸۷
برجسته ترین خوشه باز این صورت فلکی M۴۱ یا NGC۲۲۸۷ است. M۴۱ سطحی معادل قرص ماه را در آسمان می‌پوشاند و ۴ درجه جنوب ستاره شعرای یمانی قرار دارد.
در شرایط خوب ستاره شناسی(خارج از شهر و بدور از آلودگی نوری) حتی با چشم غیر مسلح نیز آن را به صورت لکه‌ای مه آلود قابل مشاهده‌است. ارسطو دانشمند معروف یونانی در ۳۲۵ سال قبل از میلاد نیز به آن اشاره کرده‌است.
اگر به دور از نور شهر‌ها رصد کنید. مشاهده این خوشه با چشم غیر مسلح ملاک خوبی برای سنجش شفافیت آسمان و همچنین تیزبینی شماست.
امروزه می‌دانیم M۴۱، شامل بیش از ۵۰ ستاره غول از قدر ۷ است که با رنگهای زرد، سفید یا آبی-سفید و نارنجی می‌درخشند. درخشان ترین ستاره M۴۱ اندکی درخشان تر از قدر ۷ است و ۲۰ ستاره درخشانتر از قدر ۱۰ هستند. قدر مجموع خوشه ۵/۴ است. اگر بخواهید سرتاسر خوشه را ببینید باید از بزرگنمایی کم استفاده کنید. دقت کنید که ستاره‌های چگونه به صورت زنجیر وار به صورت خوشه قرار گرفته‌اند. اگر کمی دقت کنید ۴ ستاره درخشان M۴۱ را به شکل ذوزنقهٔ زیبایی می‌بینید.
قطر زاویه‌ای M۴۱، ۳۸ دقیقه قوس است.(بزرگ‌تر از قرص کامل ماه) به همین دلیل بهتر است در رصد با تلسکوپ از بزرگنمای کم استفاده کنید تا کل خوشه را در میدان دید ببینید.




خوشه NGC ۲۳۶۲ خوشه باز دیگری متراکم تر از خوشه M۴۱، با مرکزیت ابرغول آبی از قدر ۴ به نام تاو (τ) از صورت فلکی کلب اکبر است. این خوشه به راستی جواهری در میان خوشه‌های باز صورت فلکی سگ بزرگ است. خوشه NGC ۲۳۶۲ شامل ۶۰ ستاره با قدر بین ۴ تا ۱۱ قابل دید از درون تلسکوپ ‌های کوچک است. این خوشه ۵۰۰۰ سال نوری از خورشید ما فاصله دارد.



در کنارخوشه NGC ۲۳۶۲، خوشه باز دیگری قرار دارد به نام NGC ۲۳۵۴. ستاره قدر دوم دلتا (δ) کلب اکبر کمک خوبی برای یافتن این خوشه باز است. این خوشه تنها در ۵/۱ درجه شمال شرق ستاره دلتا کلب اکبر قرار دارد. این خوشه با پهنای ۲۰ دقیقه، ۱۰۰ ستاره‌ای از قدر ۹ و حتی کم نورتر را شمال می‌شود. البته قدر مجموع آن ۵/۶ است. اگر از دوربین دو چشمی استفاده می‌کنید کافی است ستاره دلتا را در میدان دید داشته باشید. مسلما" خوشه را مانند لکه‌ای غبار آلود مشاهده می‌ کنید. تلسکوپ ۱۰ سانتی متری و بزرگ‌تر، ستاره‌های درخشان خوشه را تفکیک می‌کند.



در حدود ۸ درجه شرق ستاره شعرای یمانی خوشه باز NGC ۲۳۶۰ قرار دارد. این خوشه فشرده ۸۰ ستاره دارد. قدر مجموع آن هفت و دو دهم و قطر زاویه‌ای آن ۱۳ دقیقه‌است.
خوشه باز NGC ۲۲۴۳ نیز یک خوشه ستاره‌ای باز است که در شمال شرقی صورت فلکی سگ بزرگ قرار دارد. این خوشه قدر مجموع ۱۰ دارد. با تلسکوپ‌های بالاتر از ۱۲ اینچ ممکن است بیش از ۱۰۰ ستاره آن تفکیک شود. اما با تلسکوپ‌های کوچک (۱۰ سانتی متری) تنها یک یا دو ستاره آن در توده‌ای مه آلود مشاهده می‌شود.



سحابی در صورت فلکی کلب اکبر
سحابی اردک NGC ۲۳۵۹ که گاهی اوقات آن را گاو هلمت نیز می‌نامند. این سحابی یکی از اجرام غیر ستاره‌ای قابل توجه در سگ بزرگ است. این سحابی در ۴/۳ درجه شمال شرقی ستاره گاما (γ) کلب اکبر قرار گرفته‌است. این سحابی بسیار کم نور اما با رشته‌های مارپیچش بسیار گسترده (۸ دقیقه) می‌باشد. ستاره مرکزی آن یک ستاره ولف رایت از قدر ۱۱ است.

[Zapata]

خسته نباشي آقا شهرام مباحثتون عالي هستند ولي جسارتا"
صوري كه تو اين فصول به سختي ميشه ازشون بهره برد و يه جورايي فصل شون نيست رو مطرح نكنيد بهتر نيست :-o
قاط ميزنيما 8-} 8-}

[Shahram]

خسته نباشي آقا شهرام مباحثتون عالي هستند ولي جسارتا"
صوري كه تو اين فصول به سختي ميشه ازشون بهره برد و يه جورايي فصل شون نيست رو مطرح نكنيد بهتر نيست :-o
قاط ميزنيما 8-} 8-}

خواهش می کنم. ممنون که پیگیر هستین.
راستش می خوام یک بار برای همیشه بنویسم واسه همین لحظه ای نگاه نمی کنم. ;)
دوست داشتم برای برنامه گهر به آسمون بهار برسونم بحثمو ولی نشد.
در تلاشم هر چه سریعتر خودمو به این فصل برسونم. اگه مشکلی پیش نیاد ( البته پیش اومده امیدوارم حل بشه ;) ) این تعطیلات ضربه اساسی رو می زنم.

[Shahram]

نقشه تقریبی آسمان زمستانی

خوب یه نگاه کلی به صور داشته باشیم. البته دقت کنید که هنوز خیلی هاشو نمی شناسید ولی این نقشه برای یدست آوردن دید کلی هست. بعضی از صورتها رو جلوتر معرفی می کنم و بعضی ها هم کم اهمیت هستند و معرفی نمی شن. در زمان رصد این نقشه ها به کارتون نمی آد و یه نقشه درست و حسابی باید استفاده بشه ;) فقط ببینید چطور کنار هم قرار گرفته اند.

[Shahram]

شیر یا اسد

نام لاتین این صورت فلکی Leo است و صورت فلکی ماه مرداد می‌باشد. این صورت فلکی در فصل بهار در نیمـکره شمالی ودر پاییـز در نیمکره جنوبی قابل مشاهده‌است.نقش آسمانی «اسد» جزو صور معدودی ست که به نام خود شباهت زیادی دارند.

[attachment=6:2v631q0c]Picture1.jpg[/attachment:2v631q0c]

«اسد» در زمان مصر باستان هم از تقدس ویژه‌ای برخوردار بوده‌است. این تقدس به طغیان سالانهٔ نیل و قرار گرفتن خورشید در صورت فلکی اسد مربوط می‌شده، چه این طغیان برای باروری زمین اهمیت حیاتی داشته‌است.اسطورهٔ این صورت فلکی زیبا و درخشان به رنج اول هرکول- قهرمان افسانه‌ای یونان- مرتبط می‌شود. هرکول در ماموریت اول خود موظف بود شیری را که در روستای نِمیا (Nemea) موجب آزار و اذیت اهالی شده بود و به شیر نِمیا هم معروف بود، از بین ببرد.در عین حال کاری که هرکول انجام داد به وسیله «گیـل گمش» خدای خورشید انجام گرفته بود، برخی می‌گویند که ارتباط این صور فلکی با خدای خورشید حاصل انطباق این صورت فلکی درمنطـقه البروج بابلی با انقلاب تابستانی است. صورت فلکی اسد در تاریخ مـصر، جایگاه طلوع خورشید پس از آفرینش آن (در نزدیکی ذنب الاسد) می‌باشد و از این رو به آن خانه خورشید نیز می‌گویند.
پرنور ترین ستاره ی اسد، قلب الاسد است.

[attachment=5:2v631q0c]Picture2.jpg[/attachment:2v631q0c]

بین قلب الاسد و پولوکس یک لکه ی مه آلود جالب قرارگرفته است که به نام خوشه ی کندوی عسل شهرت دارد. البته اگر با یک دوربین دوچشمی به آن بنگرید ماهیت خوشه اش را کشف خواهید کرد. مجموعه ای از چندین ستاره به فاصله ی 500 سال نوری از ما. خوشه ی کندوی عسل از زیباترین نماهای آسمان شب است که با یک دوربین دوچشمی می توان دید و پیدا کردن آن هم ساده است.
این خوشه درون صورت فلکی کم نور سرطان (خرچنگ) قرار گرفته است. البته سرطان صورت فلکی مشهوری است و جلوتر این خوشه و خرچنگ معرفی می شود.

در این صورت فلکی کهکشانهای M65 ، M66 ، M95 ، M96 و M105 قرار دارند که تصاویرشان را در زیر می بینید. فقط دقت کنید تشخیص و رصد کهکشانها ابزار قوی می خواهد و اصلا ساده نیست .

[attachment=4:2v631q0c]M65_M66.JPG[/attachment:2v631q0c]

[attachment=3:2v631q0c]m95mcguiggans.jpg[/attachment:2v631q0c]

[attachment=2:2v631q0c]m96blocks.jpg[/attachment:2v631q0c]

[attachment=1:2v631q0c]m105.jpg[/attachment:2v631q0c]


پیدا کردن اسد از روی دب اکبر

[attachment=0:2v631q0c]Picture3.jpg[/attachment:2v631q0c]

حالا توی آسمون گهر مریخ رو هم به راحتی می تونید پیدا کنید. چون طبق نقشه میبینید که توی این تاریخ مریخ درست کنار شیر هست.

[Shahram]

مار باریک

مار باریک(به انگلیسی: Hydra) بزرگترین صورت فلکی است.

[attachment=2:spk4a6i1]Picture1.jpg[/attachment:spk4a6i1]


[attachment=1:spk4a6i1]Picture2.jpg[/attachment:spk4a6i1]

با اینکه مارباریک بزرگترین صورت فلکی آسمان است اما تنها ستاره آلفا مارباریک از قدر سه روشننتر است. ستاره سیگما مارباریک نام خاصی به نام Minaruja دارد که کلمه‌ای عربی به معنی بینی مار است و قدر سیگما مارباریک چهار و پنجاه و چهار صدم است.
R مارباریک یک ستاره متغییر است که قدرش ازسه و نیم تا ده و نه دهم تغییر می‌کند.


ستارگان دوتایی
اپسیلون(ε) مارباریک:قدر خودش 3.3 (سه و سه دهم ) و قدر همدمش 6.8 (شش و هشت دهم ) است که در ۲.۷ ثانیه قوسی از یکدیگر قرار دارند.
N مارباریک:دوستاره با قدرهای 5.8 (پنج و هشت دهم ) و 5.9 (پنج و نه دهم ) هستند.
Struve 1270 : دو ستره که قدرهایشان 6.4 (شش و چهار دهم ) تا 7.4 (هفت و چهار دهم ) است.

از اجرام اعماق آسمان می توان به M68 که یک خوشه کروی است و در فاصله سی و دو هزار سال نوری از ما قرار دارد اشاره کرد.

[attachment=0:spk4a6i1]m68.jpg[/attachment:spk4a6i1]