1 - مفاهیم و تعاریف اولیه ستاره شناسی

[Parvaneh]

آقای طالعی عزیز
ممنون جناب فرجام. من برنامه های دیگه گروه رو هم فرصت کنم در خدمت دوستان هستم. ;) خدا رو چی دیدین شاید یه روزگاری تونستیم با گروه یه برنامه رصدی هم رفتیم چون واسه برنامه های رصدی می شه تلسکوپ کوچکی هم برد و کمی دورتر رو دید. :ymdaydream:

پایه ام برنامه رصد حسابی :ymhug:

[Mehdi]

آقای طالعی عزیز
ممنون جناب فرجام. من برنامه های دیگه گروه رو هم فرصت کنم در خدمت دوستان هستم. ;) خدا رو چی دیدین شاید یه روزگاری تونستیم با گروه یه برنامه رصدی هم رفتیم چون واسه برنامه های رصدی می شه تلسکوپ کوچکی هم برد و کمی دورتر رو دید. :ymdaydream:

پایه ام برنامه رصد حسابی :ymhug:

برنامه رصد به همت برادر شهرام به زودی اجرا میشه. فعلا یه سری زیرساخت لازم داره تا کار از همون اول خوب شکل بگیره ;)

[Shahram]

آقای طالعی عزیز
ممنون جناب فرجام. من برنامه های دیگه گروه رو هم فرصت کنم در خدمت دوستان هستم. ;) خدا رو چی دیدین شاید یه روزگاری تونستیم با گروه یه برنامه رصدی هم رفتیم چون واسه برنامه های رصدی می شه تلسکوپ کوچکی هم برد و کمی دورتر رو دید. :ymdaydream:

پایه ام برنامه رصد حسابی :ymhug:

برنامه رصد به همت برادر شهرام به زودی اجرا میشه. فعلا یه سری زیرساخت لازم داره تا کار از همون اول خوب شکل بگیره ;)

پروانه خانم کارها آروم آروم داره پیش میره، ولی به خوبی.
مهدی جان هر چند که نفهمیدم این زیرساخت که گفتی یعنی چه ! :D ولی به شدت باهات موافقم ;) و نمی خوام هول هولکی کاری انجام بشه و اون حداقلش برآورد نشه. هر چند که برنامه اول من نیست ولی هر گروهی آدمها و نیازهای متفاوتی داره ;)
شما خودت اوستایی. ^:)^
در ضمن شما و دوستان دیگه می تونید پیشنهادها رو برای برنامه رصدی هم تو بخش "یک شب زیر سقف آسمان" پیشاپیش مطرح کنید (البته حواسم هست که قبلاً شما اونجا مطالب و تجربیاتی رو نوشتین).

[Shahram]

اغلب شهابهایی که در آسمان مشاهده می شوند، اتفاقی هستند. اینگونه شهابها، از نقطه خاصی در فضا نمی آیند و عامل بوجود آورنده آنها، ذرات ریز بین سیاره ای است که به طور پراکنده در فضا پخش شده اند. زمان وقوع شهابهای اتفاقی قابل پیش بینی نیست و رصد آنها کاملا تصادفی است. برخلاف اینگونه شهابها، گروه دیگری هستند که به صورت بارش شهابی (شهاب باران- رگبار شهابی)دیده می شوند

زمانی که یک دنباله دار از جایی عبور می کند ذرات بخارشده سطحی آن٬ از آن جداشده ودر مسیر عبور دنباله دار در فضاباقی می مانند. بارش شهابی زمانی رخ می دهد که زمین از میان غبارها وذرات باقیمانده از عبور دنباله دارها می گذرد.البته هرچه زمین به توده شهابی نزدیکتر باشد ویا اینکه به تازگی دنباله دار از آن مکان عبور کرده باشد شدت بارش شهابی شدیدتر خواهد بود وما می توانیم شاهد شهابهای بیشتر وپرنورتری باشیم.



اوج بارشها یعنی زمانی که تعداد شهابهای یک بارش بخصوص ،در یک بازه زمانی مشخص،بیشترین تعداد است.بعضی از بارشها برای مثال طی ۲ تا ۳ ساعت به اوج می رسند وتعداد بارشها در یک زمان کوتاه به حداکثر می رسد وبعضی نیز طی یک یا دو شب به اوج می رسند وبعد از آن تعداد شهابها افت می کند.بعضی نیز دارای یک پهنه چند روزه هستند.






شهاب های در یک بارش در مسیر های موازی حرکت می کنند . اما به همان دلیل که به نظر می رسد خطوط موازی راه آهن در افق به هم می رسند ، ولی هر چه به چشم ناظر نزدیک تر می شوند بیشتر از هم جدا می شوند ، آنها هم به نظر می رسند که از هم دور میشوند .بنابراین این که به نظر می رسد همگی از یک نقطه می آیند ناشی از اختلاف منظر است.
شهاب های دیده شده در ساعات صبح دارای سرعت های بالاتری هستند ، چون سرعت آنها در موقعی که به زمین نزدیک می شوند با سرعت زمین در مدارش جمع می شود . به دلیل این سرعت ، دمای تولید شده بسیار بالاست . در نتیجه نور شهاب های دیده شده در صبح به طور قابل توجهی آبی تر از نور شهاب هایی است که قبل از نیمه شب دیده می شوند.

یکی از پارامترهای مرتبط با بارش شهابی پارامتر ZHR است.این پارامتر نشاندهنده تعداد شهابهای مشاهده شده در یک ساعت است، در شرایطی که کانون بارش در سمت الرأس یاzenit ( بالاترین نقطه در آسمان ) و آسمان کاملا" صاف و تاریک باشد. منظور از آسمان تاریک ، آسمانی با حد قدر شش و نیم است .در واقع ZHRنرخ ساعتی شهاب ها است که واقع گرایانه حساب شده است. ولی از آنجا که به طور معمول این شرایط فراهم نیست، اختر شناسان تلاش می کنند تا آن را محاسبه و حتی پیش بینی کنند. اما کار به این سادگی ها هم نیست. بسیار اتفاق می افتد که در یک شب دو یا چند بارش فعال هستند و شما برای محاسبه ZHR هر بارش لازم است شهاب های بارش های مختلف را از هم تفکیک کنید.این را هم باید در نظر داشت که بعضی از شهاب ها هم شهابهای پراکنده هستند. از این پارامتر برای مقایسه شدت بارش در مکانها وزمانهای متفاوت استفاده می شود.

پیش بینی بارش ها
پیش بینی بارش های شهابی کار پیچیده ای است. دنباله دار ها اجرام سبک و تاثیر پذیری هستند. بنابراین به راحتی تحت تاثیر دیگر سیارات قرار می گیرند. این عامل در مورد دنباله دار های کوتاه دوره (مانند دنباله دار تمپل-تاتل) مهمتر است. اثرات گرانشی باعث می شود که مدار دنباله دار در هر بازگشت دقیقا" یکسان نباشد بنابراین در بازگشت های مختلف دنباله دار ذرات پخش شده از آن در فواصل مختلفی از مدار زمین قرار می گیرند. اختلالات سیارات (به ویژه سیاره مشتری) باعث می شود که توده ذرات به جامانده از دنباله دار جابه جا شود. جرم ، سرعت ذرات پرتاب شده از دنباله دار نیز متفاوت است. برای پیش بینی اثرات گرانشی وارد شده می بایست مجموعه ای از اثرات گرانشی متقابل(خورشید، زمین ، مشتری و توده ذرات) را در نظر گرفت. اصطلاحا" باید یک سیستم چند ذره ای را مورد بررسی قرار داد. کار پیچیده ای که احتیاج به کامپیوترهای پرسرعت دارد. علاوه بر اثر گرانشی ، فشار تابشی خورشید نیز باعث پهن شدگی و تغییر توزیع ذرات می شود.در نتیجه توزیع جرم در توده ذرات دچار تغییر می شود و برای پیش بینی شدت بارش، نیازمند تعیین توزیع ذرات هستیم.



مهمترین بارشهای سالیانه موارد زیر می باشند:

اردیبهشت؛بار شهابی شلیاقی
بارش شهابی شلیاقی یکی از قدیمی ترین بارش های شهابی رصدشده است. چینی ها دو هزار سال پیش آن را ثبت کرده اند. منشاء این بارش، دنباله دار تاچر (Thatcher, C/1861 G1) است. این دنباله دار در سال 1861 کشف شد. دوره تناوب این دنباله دار 415 سال محاسبه شده است. ساکنان نیمکره شمالی می توانند این بارش را در بیشتر طول شب مشاهده کنند. البته شدت شهاب های آن زیاد نیست و در بهترین شرایط و در آسمانی کاملاً تاریک به حدود 15 شهاب در ساعت می رسد.



اردیبهشت؛ بارش شهابی اتا- دلوی
بارش اتا - دلوی از بقایای ذرات به جای مانده از دنباله دار هالی است. به علت ارتفاع کم کانون بارش، رصد آن از نیمکره شمالی به خوبی میسر نیست. رصدگران می توانند در سپیده دم، کانون بارش را در افق جنوب شرقی خود مشاهده کنند.
مرداد؛ بارش شهابی دلتا- دلوی جنوبی
مرداد، ماه بارش های شهابی است. در این شب ها چندین بارش شهابی به طور همزمان فعال هستند. بارش شهابی دلتا- دلوی جنوبی که بیشتر برای ساکنان نواحی جنوبی مناسب است در 6 مرداد به اوج خود می رسد.

مرداد؛ بارش شهابی برساووشی
بارش شهابی برساووشی یکی از معروف ترین بارش های شهابی سالیانه است که در 21 تا 22 مرداد به اوج فعالیت خود می رسد. شاید به جرات بتوان گفت بارش شهابی برساووشی یکی از شورانگیزترین برنامه های سالیانه نجومی است که در شب های گرم تابستان منجمان آماتور را گردهم می آورد. نخستین گزارش های رصد این بارش به بیش از دو هزار سال پیش برمی گردد که در شرق دور (چین، ژاپن و...) ثبت شده است. منشاء بارش برساووشی، دنباله دار سویفت- تاتل است که در سال 1862 کشف شد. چند سال پس از کشف این دنباله دار بود که «شیاپارلی» با کمک محاسباتش نشان داد دنباله دار سویفت- تاتل منشاء بارش شهابی است. این اولین بار بود که ارتباط بارش شهابی و دنباله دار به اثبات می رسید. افزایش فعالیت بارش برساووشی در سال های 63-1861 تاییدکننده این مطلب بود. دوره تناوب دنباله دار سویفت- تاتل حدود 130 سال است و آخرین بار در اوایل دهه 1990 به حضیض خود رسید و در سال های 1991 و 1992 نیز تعداد شهاب های بارش برساووشی بیش از حد معمول بودند.







اوج این بارش امسال به تاریخ 22 مرداد ساعت 4 صبح هست


مهر؛ بارش شهابی جباری
منشاء این بارش، دنباله دار هالی است. کانون این بارش در نزدیکی ستاره معروف قرمزرنگ این صورت فلکی قرار دارد که پس از نیمه شب طلوع می کند و تا صبح در آسمان است. اوج این بارش تقریبا" در بامداد آخرین روز ماه مهر اتفاق می افتد.

آبان؛ بارش شهابی اسدی
ظهور چشمگیر بارش اسدی 1799 را بسیاری از دریانوردان و ساکنان قاره امریکا رصد کردند. در سال 1833 نیز بارش اسدی شگفتی آفرید. در مدت چند ساعت تعدادشان به هزاران شهاب در ساعت رسید، به طوری که بسیاری تصور کردند جهان به پایان رسیده است.

در سال 1837، «هاینریش اولبرس» با بررسی بارش اسدی دهه های گذشته، دوره فعالیت آن را 33 یا 34 سال تعیین کرد. در آن زمان مشخص شد منشاء بارش شهابی اسدی، دنباله دار تمپل- تاتل است. در دهه های بعدی بارش شهابی اسدی فعالیت چشمگیری نداشت، اما در سال 1966 شهاب های اسدی غوغایی آفریدند. در مدت کوتاهی آسمان پر از شهاب شد، به طوری که برخی رصدگران در امریکای شمالی از ظهور 30 شهاب در یک ثانیه خبر دادند.

دنباله دار تمپل- تاتل در آخرین گذر خود در نهم اسفند 1377 به حضیض مدارش رسید. در این سال اوج بارش 20 ساعت زودتر از زمان پیش بینی شده اتفاق افتاد. آنهایی که موفق به رصد آن شدند، آذرگوی های بی نظیری را دیدند. در سال 1378 بارش اسدی در 30/5 صبح 27 آبان با ظهور هزاران شهاب در ساعت به اوج خود رسید. در آن زمان کانون در ارتفاع زیادی قرار داشت و بسیاری از ساکنان خاورمیانه توانستند شاهد این آتش بازی آسمانی باشند. در سال های اخیر فعالیت این بارش با ظهور حدود 10 شهاب در ساعت، معمولی بوده است.

اوج این بارش امسال به تاریخ 27 آبان ساعت 45 دقیقه بامداد هست



آذر؛ بارش شهابی جوزایی
این بارش به علت تعداد شهاب های زیاد و پرنور، مورد توجه بسیاری از رصدگران است. کانون این بارش تقریباً در طی تمام شب در آسمان است.

اوج این بارش امسال به تاریخ 23 آذر ساعت 14:30 هست


دی؛ بارش شهابی ربعی
بارش شهابی ربعی یکی از چند بارش شهابی فعال سالیانه است. ربع نام صورت فلکی کوچکی است که در تقسیم بندی انجمن بین المللی نجوم جزیی از صورت فلکی عوا محسوب شده است، به همین دلیل نام این بارش شهابی برای خیلی ها آشنا نیست. سرد بودن هوا در این زمان باعث می شود رصدگران کمی به رصد آن بپردازند. کانون این بارش پس از نیمه شب از شمال شرق طلوع می کند و در ساعت 5 بامداد به ارتفاع حدود 50 درجه از افق شرقی می رسد. شهاب های این بارش سرعت نسبتاً کمی دارند.



اوج این بارش امسال به تاریخ 14 دی ساعت 3:20 صبح هست
دقت کنید که امسال در این روز خورشید گرفتگی جزئی هم داریم.



البته اگر در یک بارش ماه در آسما باشد و یا آلودگی نوری شهر را داشته باشیم بخش زیادی از شهابها دیده نخواهند شد.


برای اطلاعات و گزارشهای دقیقتر هر بارش به سایت اصلی موسسه بررسی بارشها به آدرس زیر مراجعه کنید


http://www.imo.net



نزدیکترین بارش به این تاریخ بارش برساووشی است که اطلاعات بهتر و کاملتر در آدرس پایین هست:

http://www.imo.net/node/1295

در مورد بارش برساووشی سال قبل هم اینجا می تونید مطالبی به زبان فارسی بخونید:


http://nojumnews.com/index.php?optio...sk=view&id=399





مراجع: دانشنامه ستاره شناسی و ویکی پدیا

[Behzad]

آقای طالعی من يه آدميم كه عاشق نگاه به آسمونم هم عصر و هم شب. ولی چرا باران شهابی هيچ وقت نديدم. با توضيحات شما چرا شهاب سنگ و دنباله دارها را به صورت زياد تا حالا نديدم. مگه شرايطی داره؟ اگر اين برنامه رو اجرا كنيد منم ميام كه باران رو ببينم.

[Shahram]

آقای طالعی من يه آدميم كه عاشق نگاه به آسمونم هم عصر و هم شب. ولی چرا باران شهابی هيچ وقت نديدم. با توضيحات شما چرا شهاب سنگ و دنباله دارها را به صورت زياد تا حالا نديدم. مگه شرايطی داره؟ اگر اين برنامه رو اجرا كنيد منم ميام كه باران رو ببينم.

آقا بهزاد عزیز بارشها نسبت به آلودگی نوری حساسیت دارند و کمترین آلودگی باعث از بین رفتن شرایط رصدی می شه پس اول از همه نباید آلودگی نوری باشه. دوم نبود ماه هست. نبود رطوبت هم باعث بهتر شدن وضع رصد می شه و خیلی پارامترهای دیگه. منتها چیزی که از همه مهمتره این هست که دنباله دار چه مدت قبل از اون مسیر گذشته. فرض کن دنباله دار مورد نظر همین 4 ماه پیش گذشته حالا وقتی شما دارین از مسیر گرد و غبارش عبور می کنید مسلما تعداد شهابهای زیاد و درخشانی رو خواهید دید چون غلظت ذارت بالاست. حالا اگه چند سال دیگه از بین اون گرد و غبار بگذرید به طرز محسوسی تعداد ذراتتون کم می شه. حالا باید صبر کنید تا دنیاله دار دوباره بیاد رد خودشو پررنگتر کنه. واسه همین بارشها دوره تناوب چند ساله هم خواهند داشت. مثلا بارش برساووشی حدود سالهای 92 تا 95 میلادی یک اوح داشت و اوج بعدی روی 2028 پیش بینی شده ! که البته خطا داریم. اگه لینک موسسه شهابها رو ببینی یه نفر گفته که امسال هم بارش شدید خواهد بود ولی کسی تایید نکرده و به نظر من هم امسال بارش شدید نخواهیم داشت.
به هر حال می شه با تعیین موقعیت رصد تا حدی اوضاع رو بهتر کرد ولی تناوب خود اونها رو هم باید در نظر گرفت. اگه آشکارساز رادیوئی داشته باشیم می بینیم که در هر دقیقه کلی شهاب به زمین برخورد می کنند منتها خیلی از اونها رو ما نمی بینیم.
موقعیت رصد هم خودش یه بحثی هست. که پارامترهای زیادی باید براش در نظر گرفت و بعضی مواقع یک قابلیت فدای قابلیت دیگری می شه. مثلا برخی مواقع شما به خاطر اینکه افق باز داشته باشید مجبورید مقداری آلودگی نوری رو تحمل کنید و ...

[Mehdi]

داشتم دنبال بارش های شهابی معروف می گشتم که به این جمله رسیدم. شاید برای دوستان جالب باشه اعداد و ارقام:

"در سال ۱۸۳۳ مردم کشورهای مختلف شاهد طوفان اسدی بودند که ZHR در کم تر از یک شبانه روز از 0 به 500000 رسید که در تاریخ بی نظیر است و مردم می پنداشتند که جهان رو به پایان است".
منبع:
http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%...B3%D8%AF%DB%8C

توضیح:
ZHR واحد اندازه گیری میزان بارش شهابی است که تعداد شهاب های دیده شده در آسمان (با چشم معمولی) در طی یک ساعت را نشون میده. قبول کنید 500 هزار شهاب در یک ساعت خیلی هیجان انگیز بوده
ZHR برای بارش های شهابی در حال حاضر معمولا کمتر از 100 اندازه گیری شده.

[Shahram]

داشتم دنبال بارش های شهابی معروف می گشتم که به این جمله رسیدم. شاید برای دوستان جالب باشه اعداد و ارقام:

"در سال ۱۸۳۳ مردم کشورهای مختلف شاهد طوفان اسدی بودند که zhr در کم تر از یک شبانه روز از 0 به 500000 رسید که در تاریخ بی نظیر است و مردم می پنداشتند که جهان رو به پایان است".
منبع:
http://fa.wikipedia.org/wiki/%d8%a8%...b3%d8%af%db%8c

توضیح:
Zhr واحد اندازه گیری میزان بارش شهابی است که تعداد شهاب های دیده شده در آسمان (با چشم معمولی) در طی یک ساعت را نشون میده. قبول کنید 500 هزار شهاب در یک ساعت خیلی هیجان انگیز بوده
Zhr برای بارش های شهابی در حال حاضر معمولا کمتر از 100 اندازه گیری شده.

ممنون مهدی جان. چه شبی بوده اون شب !
یه مثال خوب هم برای سوال آقا بهزاد اونجا هست:

... آخرین گذر دنباله دار تمپل تاتل از مدار زمین در سال 1999 میلادی بود وبه همین دلیل در آن سال zhr این بارش شهابی به بیش از 7000 رسید اما سریعا از تعداد این شهاب ها کم شد به طوری که zhr سال 2000 میلادی 480 سنجیده شد و در سال 2003 به زیر 100 کاهش پیدا کرد.

یادم رفته بود این نکته رو اضافه کنم که به نظرم امسال سه تا بارش داریم که مهم هستند. یکی همین برساووشی است. یکی دیگه اسدی که البته امسال خیلی کم جمعیت هست و اون یکی بارش ربعی هست که 14 دی اوجشه. 14 دی روز جالبیه. شب بارش ربعی رو داریم. روزش یه خورشیدگرفتگی جزئی و در شب بعد مشتری و اورانوس در آسمان به فاصله پنج دهم درجه از هم می رسند (به نقل از مجله نجوم شماره 194 )

[Behzad]

خوب آقای طالعی اگه واقعاً ميشه يه چيزايی ديد، هماهنگ كنيد بريم 14 دی رو ببينيم كيف ميده. توضيحاتتونم خيلی علمی و خوبه. زنده باد

[Shahram]

خوب آقای طالعی اگه واقعاً ميشه يه چيزايی ديد، هماهنگ كنيد بريم 14 دی رو ببينيم كيف ميده. توضيحاتتونم خيلی علمی و خوبه. زنده باد

برای این روز حتما مراکز نجومی برنامه خواهند داشت منتها واسه اجرای تور سخت می شه چون درست وسط هفته است و برنامه سه روزه هم می خواد و نکته دیگه اینه که قبل از چنین برنامه هایی حتما یکی دو تا برنامه آموشی لازم هست تا دوستان تجربه اش رو داشته باشند. چون کلا نجوم رو بهش می گن علم کثیف ! هیچی دست خودت نیست ، پدیده واسه خودش هر طوری دوست داشته باشه اتفاق می افته و پیش بینی هم سخته و به همین خاطر آموزش و تجربه و آمادگی اولیه مهمه. ولی حتما یه فکری می کنیم براش.