فصل سوم - ماگماتیسم و سنگهای آذرین
ماگماتيسم وسنگ هاى آذرين
در گذشته اى نه چندان دور ،زمين شناسان بر اين باور بودند که آنچه در زير پوسته زمين پنهان است حالتى مذاب دارد. بعدها شواهد به دست آمده نشان داد که مواد مذاب فقط در بخش هايى از داخل زمين ديده مى شود که گرماى موجود،براى ذوب سنگها کافى است.اين مواد مذاب پس از تشکيل شدن ممکن است به سطح زمين برسند ،يا اينکه در درون زمين سرد شوند. در اين موارد، سنگ هاى آذرين بيرونى ودرونى حاصل مى آيند.
باتوليتهابزرگترين وسيع ترين توده هاى آذرين عمقى اند، به طورى که حداقل وسعتى معادل يکصد کيلومتر مربع را در بر ميگيرند (مانند کوه الوند در همدان) .عمق باتوليت ها را به کمک يافته هاى ژئوفيزيکى بين 10 تا30 کيلومتر تخمين مى زنند.
تشکيل ماگما- در حالت کلى ،ماگما از ذوب سنگهاى پوسته ويا گوشته طى فرايند بسيار پيچيده به وجود مى آيد.علاوه بر افزايش دما که پيوندهاى يونى را در کانيها سست واز هم جدا مى کند وبه اصطلاح موجب ذوب سنگها مى شود ،عوامل ديگرى نيز در ذوب سنگها دخالت مى کنند که يکى فشار وديگرى حضور مواد فرار و به ويژه آب است.
افزايش فشار بر خلاف گرماباعث استحکام پيوندهاى شيميايى شده ودر نتيجه مانع ذوب سنگها ميشود و چون هر چه عمق زياد شود فشار هم افزايش پيدا مى کند ،براى ذوب سنگها در اعماق زياد ،دماى بيشترى نسبت به سطح زمين لازم است.
نوع کانيها
نوع کانيها سنگ هاى آذرين بستگى به ترکيب شيميايى اين سنگها دارد.کانيهايى که در يک سنگ آذرين فراوانتر باشند بر ظاهر سنگ اثر مى گذارند .چنانکه سنگهاى پرسيليس به علت وفور کوارتز وفلدسپات ،ظاهرى روشن داشته (سنگهاى اسيدى) وسنگهاى کم سيليس وبه اصطلاح بازيک (وخيلى بازيک) به علت وفور کانيهاى آهن ومنيزيم دار رنگ تيره تر از خود ظاهر مى سازند. به اين ترتيب،به اين ترتيب با توجه به رنگ سنگ (به شرط آنکه منظره تازه شکسته شده سنگ در نظر گرفته شود)مى توان تا اندازه اى به ترکيب سنگ پى برد .
بافت
بافت يک سنگ آذرين به اندازه، شکل وآرايش کانيهاى موجود در سنگ اشاره مى کند.نخستين چيزى که در سنگ مشاهده مى شود اندازه يا درشتى بلور است.به کمک بافت مى توان يک سنگ آذرين درونى از انواع بيرونى مشخص کرد. آيا مى توانيد چگونگى آن را ذکر کنيد؟
بطور کلى سنگ هاى آذرين را از روى بافت ،به انواع درشت بلور ،ريزوبلور شيشه اى (فاقد بلور)طبقه بندى مى کنند.هر قدر سرعت سرد شدن کندتر باشد ،تعداد مراکز تبلور کمتر بوده ويونها فرصت کافى براى مهاجرت به سوى مراکز تبلور را خواهند داشت .در نتيجه ،تعداد بلورها اندک ولى اندازه آن بزرگ مى شود. در عوض، اگر سرعت سرد شدن زياد باشد ،عکس حالت فوق اتفاق مى افتد، به طورى که سنگهاى فاقد بلور بوده وبه اصطلاح شيشه اى هستند يعنى چون به سرعت سرد مى شوند،لذا در آن ساختمان منطم بلورين وجود ندارد(مانند ابسيدين)
طبقه بندى
سنگهاى آذرين را مى توان براساس ملاک هاى زير طبقه بندى کرد:
- ترکيب شيميايى که به مقدار سيليس موجود در سنگ وابسته است
- نوع کانى هاى تشکيل دهنده سنگ
- بيرونى يا درونى بودن بافت سنگ
موارد استفاده
بعضى از سنگ هاى آذرين به ويژه گرانيت ها وگابروها را پس از برش وصيقل دادن به علت زيبايى،مقاومت زياد ودوام طولانى به عنوان سنگ هاى تزيينى استخراج مى کنند.از رگه هاى سيليس در صنايع شيشه سازى واز رگه هاى فلدسپات در صنعت چينى سازى استفاده مى کنند.از پوکه معدنى که سنگ سبک ومتخلخل است وسيمان گيرى خوبى دارد،به عنوان عايق در ساختمان ها استفاده مى شود. از سنگ پا نيز که نوعى سنگ حفره دار است جهت سائيدن وپرداختن چوب استفاده مى کنند.
بعضى از فلزات اقتصادى وبا ارزش نظير طلا ،نقره ،مس، جيوه، سرب،پلاتين ،اورانيوم وکرم توسط فرآيندهاى آذرين فراهم مى شود.
پاسخ با نقل قول
نوشته اصلی توسط safoooora
