گزارش سفر به برخی جزایر جنوب و خطوط ساحلی

[Behzad]

به نام خدای مهربان

قسمت پیش رو شامل فون و بعضاً فلور نواحی جنوب کشور می باشد:
کاری از بهزاد زادهوش، دانشجوی محیط زیست و غواص پیشرفته آبهای آزاد

تنوع زيستی در برخی جزاير ايرانی خليج فارس، كاری از بهزاد زادهوش*

مارو يا شيدور
هندورابی
هنگام
هرمز
لارک
جزيره شيدور يا مارو:

يكی از مهم‌ترين پناهگاه‌های غنی حيات وحش دريايی جنوب كشور است كه هر ساله در بهار و تابستان پذيرای پرندگان مهاجری است كه از قسمت های شرقی اقيانوس هند بدين‌جا مهاجرت می‌نمايند. اين مهاجرت به جهت زادآوری و زمستان گذری بوده كه در اين موقع از سال آشيانه سازی كرده و به تغذيه مشغول می‌گردند. جزيره شيدور و آبهای اطراف آن به عنوان تالاب‌ بين‌المللی در سال 81 به فهرست كنوانسيون رامسر پيوست؛ بلندترين نقطه آن از سطح دريا 5 متر می‌باشد. در اين خشكی بسيار زيبا، فلور بسيار چشمگير و غنی بوده و تعداد گونه‌های گياهی در حدود 20 نوع است؛ گل جاليز بزرگ يكی از زيبايی‌های فلور آن می‌باشد.
Anobanini.net


فلور يا پوشش گياهی اين جزيره شامل گونه‌های زير است:

Aizoon canariense نوعی گياه مردابی

نوعی گياه آفتاب پرست Heliotropium bacciferum

Polycarpon tetraphyllum

Spergularia marina

Arthrocnemum macrastachyum

Atriplex leucoclada آرتيپلكس، شورپسند

گياهی شورپسند Chenopodium murale

Suaeda cermiculata گياهی شورپسند

Cornulaca aucheri جنس علف شتر

Ephedra foliata ارمك يا علی‌جون

نوعی گون Astragalus corrugates

Trigonella uncata شنبليله، گياهی معتدله

Lotus halophylus نوعی شبدر

نوعی ماش Vicia monantha

Cyperus conglomeratusاوبارسلام، نوعی علف هرز

نوعی گل ميمون Scrophularia sp.

Senecio vulgaris پيرگياه

گل جاليز بزرگCistanche tubulosa

Phlaris minor

حیات دریایی
خلیج فارس بیش از ۶۵ جزیره کوچک و بزرگ دارد که هر کدام زیبایی خاص خود را دارند. در این میان جزیره شیدور از برخی جهات منحصر به فرد و بی نظیر است. این جزیره یکی از کوچک ترین جزایر ایرانی خلیج فارس محسوب می شود به طوری که اگر در بلندترین نفطه آن بایستید و به اطراف نگاه کنید آب های اطراف جزیره را به راحتی می بینید. شیدور مساحتی برابر ۹۸ هکتار دارد. این جزیره کوچک در ۱۴۰۰ متری شرق جزیره لاوان در استان هرمزگان قرار دارد. نزدیک ترین فاصله جزیره شیدور تا خط ساحلی پنج مایل دریایی معادل ۴/۹ کیلومتر تا بندر صیادی مقام است. از روی تصاویر ماهواره ای این جزیره ذوزنقه شکل به نظر می رسد. این جزیره یکی از زیباترین جزایر مرجانی خلیج فارس است که دارای غروب دریایی است. خلیج فارس یکی از بهترین زیستگاه های آبسنگ های مرجانی در آسیاست. از میان انواع مرجان ها، تنوع گونه ای و پراکندگی «مرجان های مغزی» و «شاخ گوزنی» بیش از سایر گونه هاست. دلیل این پدیده نیز چیزی جز سازگاری آنها با شرایط اکولوژیک خلیج فارس نیست. مساحت مرجان های جزایر خارک و خاکو بیش از مرجان های دیگر جزایر است. البته مساحت مرجان های جزایر شیدور، فارور و لارک هم قابل توجه هستند. تاکنون ۷۰گونه مرجان در خلیج فارس شناسایی شده است که از این تعداد ۴۵گونه آنها در آب های ایران دیده می شوند. در خلیج فارس تنوع گونه ای مرجان های شاخ گوزنی (Acropora) بیش از جنس های دیگر است. «مرجان های انگشتی» نیز بعد از مرجان های شاخ گوزنی و مغزی دارای بیشترین تنوع گونه ای هستند. «مرجان های نرم» یا «مرجان های مواج» نیز در خلیج فارس حضور دارند که فاقد اسکلت آهکی هستند و با جریان آب به این سوی و آن سو به حرکت در می آیند. علاوه بر این مرجان ها، «مرجان های کاسه ای» هم در خلیج فارس و آب های ایران دیده می شوند. از نظر اکولوژیک، مرجان های مغزی دارای بیشترین مقاومت نسبت به تغییرات محیط هستند. شیدور یکی از چین خوردگی های کوهپایه های زاگرس با دامنه نوسان کوتاه است. جزیره شیدور در ادامه جزیره لاوان یک ساختار انفرادی ساحلی محسوب می شود که به صورت یک تاقدیس در مجاورت خشکی ایران با محور شمال غرب به جنوب شرق قرار گرفته و تقریبا تمام سطح آن از رسوبات سازند بختیاری و تراس های دریایی جوان مربوط به دوران چهارم زمین شناسی تشکیل شده است. در جزیره سه نوع ساحل صخره ای، سنگی و ماسه ای وجود دارد. سواحل ماسه ای باریک بوده و فقط در قسمت شمال شرقی عریض می شود و به صورت یک دماغه ماسه ای در می آید. سواحل صخره ای در قسمت های غربی و جنوب غربی جزیره از دیواره هایی که ارتفاع آنها گاهی به دو متر می رسد تشکیل شده ولی در جنوب شرقی صخره ها شکسته و به صورت تخته سنگ های بسیار بزرگی در آمده است. در شمال و جنوب جزیره دو ردیف تپه ماسه ای شکل گرفته و وسط جزیره نیز کمی گودتر است.
در برخی نقاط جزیره پوشش گیاهی آنقدر انبوه است که امکان رفت و آمد وجود ندارد. پوشش گیاهی غالب آن از نوع بوته ای است. البته اجتماعی از درخت مسواک (Salvadora persica ) نیز در شمال غربی آن وجود دارد. همچنین یک اصله درختچه غیربومی کهور پاکستانی (Prosopis juliflora ) نیز در شمال جزیره رشد کرده است که هر چه سریع تر باید ریشه کن شود. در غیر این صورت ممکن است به صورت یک گونه مهاجم در آید و گونه های گیاهی بومی جزیره را تهدید کند و در صورت تکثیر زیاد مکان های آشیانه سازی پرستوهای دریایی را اشغال کند. متاسفانه ریشه کن کردن این درختچه غیربومی بسیار دشوار و در شرایط رشد زیاد حتی غیرممکن است. احتمالا بذر این گیاه به وسیله توفان های شدید از خشکی اصلی به این جزیره راه یافته است. اوبارسلام، ریش بز، سریم، اسفرزه، گل ماهور، گل آفتابگردان از دیگر گیاهان آن هستند.
شیدور به رغم وسعت کم یکی از مهم ترین زیستگاه های جوجه آوری پرستوهای دریایی و یکی از مهم ترین مناطق تخمگذاری لاک پشت های دریایی به ویژه از نوع منقار عقابی در خلیج فارس و دریای عمان است. شیدور محل بسیار مناسبی برای انجام تحقیقات و پژوهش های علمی در مورد پرندگان، لاک پشت های دریایی و موجودات زنده ویژه اکوسیستم های مرجانی است. اما به دلایل مختلف از جمله بعد مسافت، غیرمسکونی بودن و گرمای طاقت فرسای آن تاکنون تحقیقات اندکی در آن صورت گرفته است. در حال حاضر علاوه بر پرندگان و لاک پشت های دریایی، مارمولک شنی، مارجعفری، خرچنگ منزوی و خرچنگ ساحلی در این جزیره دیده می شوند. بومیان منطقه این جزیره را به دلیل وجود مارهای جعفری «جزیره مارو» می گویند. بر اساس سوابق موجود، نخستین پرنده شناسی که پرندگان جزیره شیدور را مطالعه و معرفی کرد دکتر درک اسکات پرنده شناس سازمان محیط زیست بود. نامبرده در بررسی خود که در تاریخ ۱۸ تا ۲۲ خرداد سال ۱۳۵۱ انجام گرفت حدود ۶۰۰هزار پرستوی دریایی گونه سفید (Sterna reperessa) و هزاران پرنده دیگر را در حال جوجه آوری مشاهده کرد. حواصیل سبز نیز اولین بار در ایران توسط او در این جزیره مشاهده شد. از پرستوی دریایی کاکلی بزرگ نیز در آن زمان ۵۰ آشیانه مشاهده کرد و تعداد پرستوی کاکلی کوچک نیز هزار قطعه (۵۰۰ آشیانه) تخمین زده شد. پرستوی دریایی تک زرد، پرستوی دریایی معمولی، پرستوی دریایی پشت تیره، حواصیل ساحلی و باکلان گلوسیاه از دیگر پرندگان جوجه آور جزیره هستند. عقاب ماهی گیر نیز از پرندگان شکارچی جزیره و تالاب شیدور است.
مرجان های حاشیه جزیره شیدور یکی از بهترین زیستگاه های صدف مروارید در خلیج فارس است. فصل صید مروارید از اول تیرماه آغاز می شود. این جزیره از سوی سازمان بین المللی پرندگان به عنوان یکی از مناطق مهم پرندگان (Important bird area) در خاورمیانه و ایران ثبت شده و به عنوان یک پناهگاه حیات وحش از سوی سازمان حفاظت محیط زیست مدیریت می شود. بخش مرجانی و سواحل آن نیز به عنوان تالاب بین المللی در کنوانسیون رامسر ثبت شده است. اما مانند بسیاری از مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست و تالاب های بین المللی وضعیت اسفباری دارد. این جزیره در طول دوره حیات خود ناملایمات زیادی را به خود دیده و سخت ترین آنها تجاوز انسان های ناآگاه از محیط پیرامون خود به این جزیره است. Anobanini.ir
فصل تخمگذاری لاک پشت های دریایی و پرستوهای دریایی فصل بهار است. در همین زمان بومیان منطقه که اغلب از روستاهای نخیلو و بندر مقام هستند برای برداشتن تخم لاک پشت ها و پرستوهای دریایی به جزیره می آیند که صبحانه مورد علاقه خود را برای مدت کوتاهی تامین کنند. این روستاییان از پدیده غریزی بازگشت به خانه يا (Homing) در پرستوها و لاک پشت های دریایی، اطلاعی ندارند. جوجه پرستوهایی که در جزیره به سن جوانی می رسند بعد از رسیدن به دوره بلوغ، برای جفت گیری و جوجه آوری دوباره به همین جزیره باز می گردند. در مورد لاک پشت ها هم این مطلب صادق است که در متون علمی اکولوژی از این پدیده با نام «بازگشت به خانه» یاد می شود. در زمان جوجه آوری پرستوها و تخمگذاری لاک پشت ها هیچ چیز برای آنها مهم تر از امنیت منطقه نیست. حضور مداوم بومیان در جزیره نه تنها آرامش و امنیت را از پرستوها و لاک پشت ها سلب می کند بلکه برداشتن تخم آنها، جوجه ها و بچه لاک پشت هایی را که در آینده قرار است به جزیره بازگردند را نابود می کند.
در توضيح فون يا پوشش جانوری جزاير به ترتيب از ماهيان، دوزيستان، خزندگان، پرندگان و پستانداران سخن به ميان خواهد آمد؛
ماهيان آبهای شيدور: اطراف جزيره مارو و به خصوص در جنوب غربی آن، در عمق 3 تا 9 متری مرجان‌های طبقاتی بسيار زيبايی وجود دارد كه در خليج فارس تراكم بسيار پايينی دارند و در معدود نقاط اين دريا قابل رؤيتند. انواعی از مارماهيان موری، پروانه‌ماهيان، خفاش‌ماهيان، دلقك‌ماهيان و اژدرماهی‌ كه با نام خروس ماهی‌ و شيرماهی نيز شناخته می‌شوند و همچنين كوسه‌های تپه‌ای باله‌سياه و نيز سپرماهيان مختلف، از جمله ماهيان مشاهده شده در اين منطقه به هنگام غواصی است.

دوزيستان: در هيچ كجای جزيره دوزيستی زندگی نمی‌كند


خزندگان: نام ديگر جزيره شيدور، مارو است؛ اين نام به دليل تراكم بالای مار جعفری است كه به رنگ تيره در لابه‌لای بوته‌ها به وفور يافت ميشوند و خود بوميان نيز شديداً از رفتن به ميان بوته‌ها امتناع می‌ورزند. علاوه بر مار جعفری كه در ايران 2 نژاد از آن وجود دارد و نژاد مورد نظر در جزيره، سندی است؛ چند گونه سوسمار مثل شن ماهی بلانفردی يا اسكينك ايرانی هم ديده ميشود و علاوه بر آنها، سواحل ماسه‌ای و كم شيب جزيره بستر بسيار مناسبی برای تخم گذاری لاك‌پشتان سبز و منقار عقابی در فصل بهار است.


پرندگان: در حدود 45 گونه پرنده آبزی و كنار آبزی شامل گونه‌های زيادی از كاكايی‌ها، پرستوهای دريايی، آبچليك‌ها، گيلانشاه‌ها، تليله‌ها، سليم‌ها و حواصيليان در خشكی جزيره و آبهای اطراف آن ثبت شده است كه فراوان‌ترين گونه‌ها به ترتيب زيرند:

1. اگرت ساحلی
2. پرستوی دريايی پشت دودی
3. پرستوی دريايی كاكُلی بزرگ
4. پرستوی دريايی گونه سفيد
5. پرستوی دريايی كاكُلی كوچك
6. باكلان گلو سياه

پستانداران: در خشكی جزيره پستانداری ثبت نشده؛ اما احتمال ميرود انواعی از راسته جوندگان كه شب فعالند در آن زيست نمايند. آبهای اطراف آن نيز به كرات گونه‌های مختلفی از پستاندارن دريايی و به خصوص خانواده دلفين‌ها را به خود می‌بيند.
نوشته بهزاد زادهوش، Anobanini.net

[Behzad]

جزيره هندورابی:

جزیره هِندورابی از توابع بخش کیش شهرستان بندر لنگه استان هرمزگان واقع در جنوب ایران است. این جزیره در ۹ کیلومتری جنوب غربی چیرو واقع شده ‌است. این جزیره سرزمینی هموار و تقریباً بدون عوارض طبیعی است.
نام این جزیره در آغاز به صورت «اَندَرابی» بوده و معنی آن «خشکی درون آب» است.
هندورابی يكی از بكرترين جزاير خليج فارس است كه هميشه جذابيت زيادی برای غواصی داشته؛ اين خشكی مابين دو جزيره لاوان و كيش قرار گرفته. كرانه‌های غربی آن كاملاً صخره‌ای بوده و آبهای اطراف آن تنوع چشمگيری دارد. Anobanini.net
ريف‌های مرجانی اطراف هندورابی شامل 2 بخش است؛ يكی ريف‌های شمالی كه تنوع و غنای بسيار بالايی دارد و عمقی بين 6 تا 8 متر داشته و ريف‌های شرقی؛ از آبزيان موجود در آبهای هندورابی می‌توان به انواعی از مرجان‌های مغزی، جراح‌ماهيان، ملوان ماهی، تن باله‌زرد، يونيك، پيكاسو، ملوان و طوطی‌ماهيان اشاره نمود. قابل ذكر است كه در سواحل شرقی عمق آب بين 8 تا 16 متر بوده و مملو از آبزيان و به خصوص ستاره‌های دريايی بسيار زيباست.

همچنين به دليل سطح صاف و كم شيب سواحل، هر ساله در اواسط اسفندماه تا اواخر خردادماه لاك‌پشت‌های پوزه عقابی و سبز جهت تخم گذاری به سطح اين جزيره می‌آيند.

لاک پشت سبز، آبهای هندورابی

[Behzad]

هنگام:

هنگام جزيره‌ای بسيار زيبا و صخره‌ايست كه به دليل اسكان دائم دسته‌های دلفين بينی‌بطری در آبهای اطرافش معروف می‌باشد.

هنگام در فاصله چند كيلومتری جنوب جزيره قشم واقع شده و از اهميت خاصی برخوردار است. وجود ارتفاعات پست آهكی يكی از جلوه‌های طبيعی اين جزيره بوده و آبهای اطراف آن از متراكم‌ترين نقاط مرجانی خليج فارس است. سلامت و تراكم سنگفرش‌های مرجانی آبهای آن سبب گرديده تا جانوران آبزی زيادی در آبهای اطراف آن ركورد شود و دليل تراكم بالای دلفين‌ها نيز همین مهم است. Anobanini.net
از خزندگان موجود در جزيره می‌توان به سوسمار خاردُم مصری اشاره كرد كه گياه‌خوار بوده و يكی از بزرگ جثه‌ترين سوسماران ايران است.

[Behzad]

جزيره هرمز:

جزیرهٔ بیضی شکل هرمز که طول محیط آن حدود ۶۰۰۰ متر می‌باشد در مدخل خلیج فارس و در فاصلهٔ ۸ کیلومتری بندرعباس قرار دارد. این جزیره را به علت موقعیت جغرافیایی آن و مجاورت با تنگه هرمز ، کلید خلیج فارس می‌دانند. همین موقعیت است که آن را در طول تاریخ، از نظر بازرگانی از اهمیت خاصی برخوردار ساخته ‌است. وسعت آن 42 كيلومتر مربع است و بلندترين ارتفاع آن 210 متر از سطح درياست. Anobanini.net
هرمز جزيره‌ای با پيشينه بس طولانيست كه در تنگه هرمز و جايی كه جريان دريای عمان وارد خليج فارس ميشود قرار گرفته؛ جزيره هرمز يك گنبد نمكی عظيم است كه از زير آب سر برآورده و دارای پديده‌های ژئومورفولوژيكی و زمين شناختی بسيار اعجاب انگيزی است كه چشم هر بيننده‌ای را مجذوب خود ميكند. آبهای هرمز در زمان‌های گذشته ميزبان بزرگ‌ترين لاك‌پشت كره زمين يعنی لاك‌پشت پشت چرمی بوده؛ اكنون از وجود اين گونه در آبهای ايران اطلاعی در دست نيست.

استخراج و صدور خاك سرخ جزيره از مهم‌ترين منابع درآمد اهالی می‌باشد. نمك آبی و سنگ لاشه از ديگر معادن آن به شمار ميرود. در آبهای هرمز كوسه‌های باله‌سياه و دلفين‌های خاكستری خودنمايی می‌كنند. در سطح جزیره جبیر که گونه ای از غزال های ایران است به صورت وحشی دیده میشود.
Anobanini.net

[Behzad]

لارك:

جزیره لارک با ۷/۴۸ کیلومتر مربع مساحت، در فاصله ۱۸ مایل دریایی از شهر بندرعباس و ۶ مایل دریایی از شهر قشم و در جنوب شرقی این شهر، در تنگه هرمز قرار دارد. این جزیره از کوههای آتشفانی مخروطی شکل تشکیل شده‌ كه بلندترین نقطه آن ۱۳۸ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بزرگ‌ترین قطر آن ۶/۱۰ کیلومتر می‌باشد. آب آشامیدنی مردم این جزیره بیشتر از طریق بندرعباس به آن حمل می‌شود و همچنین آب برکه‌ها و چاههای ان مورد استفاده قرار می‌گیرد. Anobanini.net
اكثر نقاط آن را حوزه‌های نفتی در حال فعاليت اشغال نموده است. آبهای لارك ميزبان عروس‌های دريايی بزرگی است كه از سمت دريای عمان وارد تنگه هرمز ميشوند و دليل اين تراكم غنی بودن آب اين منطقه از نظر حجم پلانكتونی است و به همین خاطر آب به رنگ سبز دیده میشود. ريف‌های مرجانی قرار گرفته در جنوب شرقی لارك از مناطق بسيار مساعد بوده كه انواع آبزيانی مثل مرجان‌های نرم، دسته‌های باراكودا و هامور در اين ناحيه ديده می‌شوند.
Anobanini.net

[Behzad]

بی‌مُهرگان قابل مشاهده در نوار ساحلی

اصولاً گفتن اينكه چه رو جانورانی رو در جزاير و خط سيری كه در برنامه كنونی در پيش داريم، خواهيم ديد كار مشكليه؛ چون كسی تاكنون به درستی از فون يا پوشش جانوری اين نواحی آمار درست و درمونی نگرفته؛ بنابراين طبق روال معمول سعی ميكنم جانورانی كه بيشترين احتمال برای ديدنشون هست رو در اين جزوه به زبان عاميانه توضيح بدم و هر موقع هم چيزی ديديد، يا من هستم و يا عكسش رو بگيريد و بهم نشون بديد كه اگر بدونم براتون توضيح خواهم داد. اين جزوه به فرمان برادر مهدی ايجاد شده و من تمام سعيم رو كردم تا به واقعيت نزديك باشه و تا حد زيادی از تخصصی گويی پرهيز كردم. دقت كنيد تا ميتونيد عكس بگيريد ما سوای سفر تفريحی به جاهايی پا ميذاريم كه خودش يه برنامه جذاب محيط زيستی و جانورشناسيه؛ جاهايی كه ميريم واقعاً خاص و بكر هستن و جزو نواحی حاره يا گرمسيری به حساب ميان و بنابراين گياهان و جانوران مناطق استوايی رو ظاهر ميكنن. غالب مناطقی كه خواهيم ديد، جزو دو عالم اورينتال و افريكن هستن و لذا گياهان و جانوران تا حد زيادی متعلق به اين دو عالم زيست جغرافيايی هستن. در هر مورد خواهم گفت كه اين گونه افريكنه يا اورينتال. قبل از هر چيز لازمه راجع به عالم افريكن و اورينتال توضيح بدم؛ ببينيد عالم افريكن يا اتيوپين يعنی قاره افريقا و شبه جزيره عربستان و عالم اورينتال يا ايندومالای يعنی شبه قاره هند، تايلند و آسيای جنوب شرق. جنوب ايران جزو اين دو عالمه و در واقع هر 2 عالم در جنوب كشور همپوشانی پيدا ميكنن و متعاقب اون جانوران و گياهان هر دو ناحيه در جنوب كشور پديدارميشن. بهزاد زادهوش، متخصص علوم جانوری، دانشجوی محيط زيست و غواص پيشرفته آبهای آزاد _ Anobanini.net
طبق تقسيم بندی كه بهتر ديدم، به ترتيب زير پيش ميريم:

حيات دريايی:

تا وقتی بيرون آبيم و از خشكی به آب نگاه ميكنيم، دنيای اون زير رو نميتونيم حس كنيم؛ بايد خودمون رو درش رها كنيم و جزيی از آب بشيم؛ البته در جزايری مثل مارو و هندورابی كه آب كريستاله ( زلال) و با ديد بالاست ميشه از خشكی چيزهايی ديد اما اون زير خيلی متفاوته. از جمله جانورانی كه ميشه در اين سفر به كرات ديد، توتياست.

توتيا، در آبهای ايران 4 گونه داره كه مهم‌ترينش يكی توتيای تاجی ( Diadem Sea Urchin) و يكی توتيای سياه يا تيغ‌بلنده ( Black or Long Spine Sea Urchin) كه به وفور ما نوع دوم رو خواهيم ديد؛ توتياها در مناطق كم عمق بيشتر ديده ميشن و در جنوب بهشون زوزو يا خارخارو ميگن؛ توتيا شب‌فعاله و يه جانور همه چيزخوار كه بيشتر از جلبك‌ها تغذيه ميكنه. خارهاشون از چند سانت هست تا 40 سانت؛ بيشتر هم لابه‌لای صخره‌ها ديده ميشن چون به تاريكی علاقه دارن يعنی گرايش به نور در اينها منفيه. خارهای توتيا خيلی ظريف و شكنندست پس خيلی راحت ميشكنه و بنابراين ميتونه جراحت ايجاد بكنه. خارهای توتيا سمی هست ولی سمش كشنده نيست؛ بيشتر جراحت خود خار دردناكه. بايد در حين شنا، غواصی يا پياده‌روی در ساحل بی‌احتياطی نكرد؛ اگر خار توتيا به جايی از بدن و به خصوص پا اصابت كرد؛ محل قرمز و متورم ميشه؛ بايد خار شكسته شده رو در اُورد و محل رو حركت نداد؛ زخم رو با آب شيرين و صابون شست و محل مورد نظر رو در آب 45 درجه به مدت نيم ساعت تا 90 دقيقه قرار داد؛ اين آب گرم اثر سم رو خنثی ميكنه و درد رو التيام ميبخشه. Anobanini.net

ستاره دريايی، يكی ديگه از جانوران بی‌مُهره و زيبا كه در آبهای و نواحی كم عمق ديده ميشه، ستاره‌های درياييه؛ خود من تا حالا 4 نوع ستاره دريايی در جنوب ديدم؛ يكی ستاره دريايی شكننده، ستاره دريايی قهوه‌ای، ستاره دريايی انگشتی و يكی ديگه هم نتونستم شناسايی كنم. ستاره دريايی خطری نداره؛ فقط يه گونه هست كه من تا حالا نديدم كه اگه بهش دست بزنی مشكل ايجاد ميكنه و بهش ميگن ستاره دريايی تاج خار. ستاره دريايی گوشت‌خواره و از آفات مهم مرجان‌ها به حساب ميان؛ از 5 تا 20 بازو دارن كه در انتهای هر بازو يك لكه چشمی كه به نور حساسه قرار داره و علاوه بر تشخيص روز و شب به حركت جانور هم كمك ميكنه. Anobanini.net

عروس دريايی يا ژل‌ماهی، كه گونه‌های متعددی در آبهای جنوب داره و به زيبای فريبنده معروفن؛ عروس‌های دريايی كه بازوهای بلند دارن خطرناكن؛ چون روی اين بازوهای بلند سلول‌های گزنده نماتوسيت قرار داره و به محض برخورد شیءِ خاصی به اين بازوها سلول‌های نماتوسيت رشته‌های سمی رو وارد بدن مهاجم ميكنه. ما در همه جای خليج فارس و دريای عمان از اين موجودات ميبينيم؛ در آبهای اطراف لارك تراكم زيادی دارن؛ در پهناب جنوب گونه‌های چند سانتی هست تا 10 متری. چون بدن نازك و شفاف دارن، به خوبی ديده نميشن و فرد غواص يا شناگر به يكباره باهاشون مواجه ميشه؛ سعی كنيم وقتی وارد آب ميشيم، لباس به تن داشته باشيم كه مشكلی پيش نياد؛ اگر نيش زد، محل مثل جای شلاق قرمز و متورم ميشه و در اين حالت بايد محل رو با آب شور دريا شست، زياد حركت نكرد تا جريان خون بالا نره و سم پخش نشه، محل رو با سركه يا الكل رقيق به مدت 15 تا 30 دقيقه شست؛ اين كار باعث ميشه تا سلول‌های نماتوسيت فعال نشن و بنابراين سمی وارد جريان خون نشه؛ در ضمن عروس دريايی‌هايی كه تو ايرانه، كشنده نيست. نوشته بهزاد زادهوش _ Anobanini.ir

نرم‌تنان، شامل سرپايان ( ماهی مركب، اسكوييد و هشت‌پا)، دوكفه‌ايها يا تبرپايان و شكم‌پايان.
اين شاخه از بی‌مُهره‌ها برای سلامت اكوسيستم‌های آبی بسيار مهمن و علاوه بر اون ارزش‌های اقتصادی و شيلاتی زيادی دارن. صيد مرواريد از صدف‌های اويستر كه خوراكی هم هستن و زيبايی خاص صدف اسكالوپ‌ها و همين‌طور تصفيه آب از مهم‌ترين ويژگی دوكفه‌ايهاست. علاوه بر اون سرپايان باهوش‌ترين بی‌مُهره‌ها هستن كه همگی در درياها زندگی ميكنن؛ شكم‌پايان موجوداتی هستن شامل حلزون‌ها و ليسه‌ها و همين‌وط حلزون‌های آبزی و ليسه‌های دريايی كه از زيباترين جانوران محيط‌های دريايی محسوب ميشن. مرجان‌ها، دوكفه‌ايها، حلزون‌های دريايی و ساير موجودات بی‌مُهره‌ای كه پوسته آهكی توليد ميكنن،كلسيم و بی كربنات آب رو جذب ميكنن تا بتونن باهاش پوسته‌ای از كربنات كلسيم يا آهك بسازن؛ بنابراين هر جايی كه اين موجودات هستن، اونجا آب املاح كمتری داره و زلاله. انواعی از صدف‌ها در حلزون‌های دريايی اسامی مثل:
Oliva ، Cypraea ، Murex ، Conch ، Tibias ، Helmet ، Horn ،Strombus ،Lambis
Ostrich foot ، Tiger Cowrie و غيره دارند. Anobanini.net

خرچنگ‌ها، شامل خرچنگ‌های گرد يا پهن و خرچنگ‌های دراز يا لابسترها كه در كل ايران حدود 70 گونه از اين موجودات شناخته شده؛ خرچنگ‌های پهن يا گرد همه‌چيزخوارن ولی لابسترها گياه‌خوارن و از جلبك‌ها تغذيه ميكنن و بنابراين خوردن اونها حلاله. خُب، از مشهورترين خرچنگ‌های گرد يكی خرچنگ گرد آبيه. از جمله مشهورترين لابسترهای دنيا كه در آبهای ايران ديده ميشه، شاه ميگوی رنگارنگه كه در آبهای قشم، هنگام و سواحل جاسك و چابهار ديده ميشه و گونه ديگر مادر ميگو كه هر دو از مشهورترين لابسترهای خوراكی دنيا هستن. علاوه بر اينها انواعی از خرچنگ‌های هرميت يا زاهد هم در نوار ساحلی جنوب ديده ميشه. نوشته بهزاد زادهوش، Anobanini.net

[Behzad]

كوسه‌ماهيان، در پاك سازی درياها نقش دارن و با تغذيه از ماهيان مرده و مريض به سلامت اكوسيستم‌های دريايی كمك فراوانی ميكنن. در خليج فارس و دريای عمان چيزی نزديك به 70 گونه مختلف كوسه‌ماهی توسط خود من ثبت شده كه همكاری با مركز ملی اقيانوس شناسی بود. كوسه‌ها به دليل ارزش زياد باله‌هاشون از جانب انسان تهديد میشد؛ سوپ باله كوسه و نيز دارويی كه از ازش تهيه میشه به انضمام روغن جگر كوسه و مصرف خوراكی گوشت لذيذش حتی در كشور ما از علل نابودی و خطر انقراض اونهاست. تعدادی از گونه‌ها مديد مدتیه كه ديگه ديده نشدن از جمله دو گونه كوسه سرچكشی كه زمانی وفور دسته‌های اين دو گونه در خليج چابهار و دريای بزرگ متخصصين و غواصای زيادی را به سمت خودش می‌كشيد. مردمان جنوب ايران انواع كوسه‌ماهيان را با نام «بمبك يا كولی» صدا میكنن. اگر دوست داريد كلياتی از كوسه‌ها بدونيد، كوسه‌ها نسبت به امواج ماكروويو و فلزات از خودشون واكنش نشون میدن؛ Anobanini.net ؛ گونه‌های تكامل يافته تر 5 جفت سوراخ آبششی و گونه های پست‌تر 6 تا 7 جفت شكاف آبششی دارن؛ اين ماهيان بادكنك شنا ندارن؛ پس اگر شنا نكنن به بستر كشيده می شن و لذا دايماً در حال شنا هستن، بنابراين نسبت به ساير ماهيان به انر‍ژی بيشتری نيازمندن با توجه به اين كه غالباً جثه بزرگی هم دارن؛ پس هميشه در حال حركت با هدف نخستين جست و جوی غذا هستن؛ البته برای استراحت و صرفه جويی در انرژی استراحت هم میكنن كه در اين حالت بی حركت در بستر قرار ميگيرن؛ غذای اكثر گونه‌های اونها انواع ماهی‌ها، نرم‌تنان آبزی از جمله ماهيان مركب، پسماندها و لاشه‌ی ساير آبزيان و ... می‌باشد.


سفره‌ماهيان، گونه‌های متعددی از سفره‌ماهيان در خايج فارس و دريای عمان وجود داره كه به طور كُلی 5 خانواده هستن؛
1. سفره‌ماهيان نيش‌زننده كه با نام لقمه يا پو هم شناخته ميشن
2. سفره‌ماهيان الكتريكی
3. سفره‌ماهی پروانه‌ای يا كافر
4. سفره‌ماهيان عقابی يا خفاشی يا رامك‌ها
5. سفره‌ماهيان شيطانی و مانتاها
سفره‌ماهيان نيش‌زننده كه يك يا چند خار سمی در ساقه دُم دارن بيشترين گونه‌هاييه كه در محدوده كشندی يا جزر و مدی ديده ميشن؛ علاوه بر اينها كه در تورهای ماهيگيری هم بسيار زياد به دام ميفتن، سفره‌ماهی پروانه‌ای هم گونه پر تراكميه.

اول از همه اينكه اينها جزو ماهيان غضروفی هستن يعنی استخوان و فلس يا پولك حقيقی ندارند و غالباً در آبهای گرم و نيمه گرمسيری، و معتدله، در نواحی و قسمت‌های كم عمق و ساحلی زندگی ميكنن؛ در سفره ماهيان حقيقی، باله سينه‌ای رشد پيدا كرده و بنابراين مثل بال يك پرنده نيروی محركه ماهی رو تأمين ميكنه. يكی از ويژگی‌های ماهيان غضروفی كه به عنوان مثال كوسه‌ماهيان و همين سفره‌ماهيان رو شامل ميشه، استقرار دهان در ناحيه شكمیه ولی در استخوانی‌ها، دهان در ناحيه قُدامی واقع شده؛ حالا اينكه چرا اين دهان در ناحيه شكمی هست، به رژيم غذايی و نحوه تغذيه اين موجودات برميگرده؛ به جز مانتا و سپرشيطان ماهی، بيشتر سپرماهيان، و كوسه ماهيانی مثل كارپت شارك‌ها به اضافه كت‌شارك‌ها، از املاح و مواد مغذی موجود در بستر دريا و موجودات ريز ساكن محدوده كف ( كف‌زيان، مثل خرچنگ، ميگو و ...، نرم تنانی مثل ليسه های دريايی، حلزون ها، دوكفه ای ها يا صدف ها و ماهيان مركب، كرم های آبزی، ماهيان كوچك و ساير كف زیان) به اضافه ماهيان شناور اطراف محدوده بستر يا كف، تغذيه ميكنن؛ پس دهان اينها در سطح شكمی واقع شده؛ اصطلاحاً به ماهيان كف‌خوار يا بنتوفاژ معروف هستن و بديهيه كه موجوداتی كف‌زی يا بنتوز هستن؛ و قبلاً هم اشاره كردم كه تاس ماهيان يا ماهيان خاوياری كه غضروفی-استخوانی هستن، از اين گروهند. نوشته بهزاد زادهوش
مانتا و سپرماهی شيطانی، پلانكتون‌خوارند و ماهيان كوچكی مثل ساردين و آنشووی هم ميتونن بخورن.

گروهبان‌ماهی يا ملوان‌ماهی Indo-Pacific Sergeant، گونه‌ای كه به وفور در سطح و زير آب به صورت دسته‌ای يا بعضاً منفرد ديده ميشه و احتمالاً ما خواهيم ديد. گروهبان‌ماهی يك گونه بومی اقيانوس آرام غربی و اقيانوس هنده و از خانواده دمسل يا دوشيزه‌ماهيانه؛ مشخصه بارز اين موجود سطح پشتی زرد رنگ با 5 خط سياه عموديه و از زئوپلانكتون‌ها و جلبك‌ها تغذيه ميكنه.

شيرماهی يا خروس‌ماهی يا اژدرماهی يا گورخرماهی، ماهيانی بسيار زيبا و شناخته شده در بين مردم كه از جمله موجودات دريايی سمی هستن كه در ناحيه هند-آرام به وفور در آبهای كم عمق و مرجان خيز ديده میشن. در آبهای ايران هم تراكم قابل ملاحظه‌ای دارن. به اين خاطر بهشون شيرماهی ميگن كه باله‌های پرپُشتی دارن و باله‌های سينه‌ای اينها بادبزنی شكله؛ ظاهر و رنگ‌بندی بدن در اينها استتار بسيار خوبی براشون محسوب ميشه. خارهای سمی تزريق سم بر روی باله پشتی و سينه‌ای قرار داره. با نزديك شدن غواص فرار نمكنه و اگر فقط بهش نگاه كنی هيچ مشكلی پيش نمياد. زهر اين نوع ماهی هم كشنده نيست ولی دردناكه.
Anobanini.net

مارماهيان موری، يكی ديگه از زيباترين جانورانی كه غالباً شبانگاهان ديده ميشن، مارماهيان موری هستن؛ اينكه چند گونه از اين موجودات بی‌نظير در پهناب جنوب كشور ديده ميشن، هنوز مشخص نيست ولی خود من تاحالا يك گونه رو از نزديك و 2 گونه ديگر رو توسط عكس‌های ساير غواصان ديدم. مارماهيان موری از جمله جانوران دريايی محسوب ميشن كه گاز ميگيرن و بنابراين نبايد به قلمروشون تجاوز كرد؛ بيشتر لابه‌لای صخره‌ها ديده ميشن و از ماهيان بزرگ جثه مثل باراكوداها و تن‌ماهيان بيشتر تغذيه ميكنن؛ البته از سخت پوستانی مثل خرچنگ‌ها هم نميگذرن. اينها تنها مهره‌دارانی هستند كه مجهز به آرواره ثانويه هستن. بهزاد زادهوش _ Anobanini.net

باراكودا، باراكوداها از جمله ماهيان شكارگر و بی‌رحمی هستن كه به صورت دسته‌ای درياها و اقيانوس‌ها رو كندوكاو ميكنن؛ باراكوداها هم از جمله جانوران دريايی محسوب ميشن كه بعضاً اگر به صورت گله‌ای باشن به غواص حمله ميكنن و با دندونای تيز و فك قوی ميتونن مشكل ايجاد بكنن. در بازار ماهی هم ميشه ديدشون كه مشخصه بارز اينها دُمی زرد رنگ و بدنی كشيده و باريكه. Anobanini.ir

[Behzad]

دوزيستان:

وزغ بلوچی، يك گونه اورينتاله كه در پاكستان غربی و نواحی جنوب شرقی ايران ديده ميشه و طبق گزارش‌هايی، در جزيره قشم مشاهده شده؛ بنابراين ميشه انتظار داشت در هنگام هم وجود داشته باشه. در هرمزگان، كرمان و سيستان به خوبی ديده ميشن. ميشه اونها رو لابه‌لای علف‌ها، گل‌ها و در آب گودال‌های كم عمق ديد؛ مشخصه بارز اين گونه سر و بدنی تخت، پوزه به نسبت كشيده و رنگ زيتونیه. معمولاً در هر مانداب پس از باران تخم ریزی میكنن مثل خيلی از وزغهای دیگه. در بندرعباس در نخلستان‌ها، در حیاط خانه‌ها و نزدیک چاه‌های آب مخصوصاً در فصل بهار و تابستان شبانگاهان به وفور یافت میشن. خوشبختانه مردم محلی باتوجه به اینکه اينها از حشرات تغذیه میکنن بهشون کاری ندارن و حتی بعضی از اونها حضور این گونه رو در خونه‌هاشون با توجه به شب فعال بودن و خوردن حشرات یک مزیت میدونن. رنگ پشت بدن معمولا سبز زیتونی روشنه و از مورچه ها، لاروهای حشرات، سوسک‌ها، پشه‌ها و موریانه‌ها تغذیه میکنن. آلودگی های زیست محیطی به خصوص استفاده از حشره‌کش‌ها از عوامل تهدید کننده مهم این گونه به شمار میاد. این گونه همچنین وابستگی خاصی به انسان پیدا کرده و نزديك زهکش‌هایی که به منظور کشاورزی در کنار تالاب‌هایی با آب شور ايجاد ميشه به راحتی به زندگی ادامه میده. نوشته بهزاد زادهوش و دكتر مهرگان ابراهيمی
Anobanini.net

[Behzad]

خزندگان:

لاك‌پشت‌های دريايی، در آبهای جنوب كشور 5 گونه لاك‌پشت دريايی از 8 گونه موجود در دنيا ثبت شده؛ سواحل جنوب ايران هر ساله ميزبان تخم‌گذاری 2 گونه لاك‌پشت سبز و منقار عقابيه كه فصل بهار و شبانگاهان به جزاير و سواحل امن جنوب ميان. لاك‌پشت سبز بيشتر برای تغذيه به آبهای ايران وارد ميشه؛ برعكس لاك‌پشت پوزه عقابی برای تخم‌گذاری وارد دريای عمان و خليج فارس ميشه. علاوه بر اينها لاك‌پشت زيتونی ريدلی در آب‌ها و سواحل عمانی ديده ميشه و لاك‌پشت سُرخ يا سرپهن هم در آبهای ايران ديده ميشه. توضيحات مبسوط‌تر رو به صورت شفاحی خدمتتون عرض خواهم كرد. Anobanini.net

سوسماران، حدود 20 گونه سوسمار در سواحل و جزاير جنوب زندگی ميكنه؛ شامل:

سوسمار خاردُم مصری، تنب بزرگ، سيری و هنگام

شن‌ماهی بلانفردی يا اسكينك ايرانی، شيدور



ژكوی زگيلدار بلوچی، قشم و استان‌های جنوبی



ژكوی دُم‌زبر يا مارمولك خانگی

ژكوی شكم‌زرد، قشم



ژكوی تركی، قشم



ژكوی صخره‌ای بلانفرد، قشم



ژكوی ايرانی، قشم



اسكينك خال‌چشم، قشم



اسكينك 3 انگشتی شنزار، استان‌های جنوبی



سوسمار پاشرابه بلانفردی، قشم



سوسمار پاشرابه ايرانی



آگامای استپی يا چابك، قشم



آگامای سروزغی خاكستری

مارها، در جنوب ايران كه جزو نواحی گرمسيری محسوب ميشه، از خانواده بوآها و كلوبريده‌های غيرسمی گونه‌های متعددی ديده ميشه؛ اما از خانواده افعی‌ها هم چند گونه پراكنششون تا جنوب ادامه داره كه ميشه مار جعفری نژاد سندی، افعی شاخدار ايرانی و كُك‌مار رو مثال زد. در سواحل جنوب و جزاير تراكم مار جعفری كه بيشترين آمار گزديدگی رو در كشور ما به خودش اختصاص داده بيش از ساير گونه‌هاست. افعی‌ها و بوآها شب فعالن؛ بوآها نيش ندارن و غده زهری هم ندارن و شكار خودشون رو با اعمال فشار خفه ميكنن. برعكس افعی‌ها پيشرفته‌ترين مارها هستن كه در ايران ما 13-14 گونه از اين خانواده شناسايی شده و همگی خطرناكن. نشان صليب مانندی كه روی سر جعفريه، فاكتوری برای شناساييش محسوب ميشه.
نوشته بهزاد زادهوش، Anobanini.net

مارهای دريايی، به خانواده هيدروفيده تعلق دارن و مثل مار كُبرا يا كفچه‌مار دندان‌های نيش بزرگی دارن و در بيشتر درياهای گرم جهان مثل پهناب جنوب ايران گسترش دارن. اينها چون دريازی هستن در انتها دمشون پهن ميشه كه نيروی محركه ايجاد بكنه و بنابراين به سادگی از ساير مارها مشخصن. سم بعضی گونه‌ها مثل مار دريايی نوك دار دومين زهر مهلك جهانه و در گونه‌های ديگه قدرت كشندگی سم از يك كبرا بيشتره؛ ميخوام اينو بگم كه كلاً سمشون خطرناكه و هر ساله در جنوب كشور افراد بومی كه توسط مار دريايی نوك‌دار كشته ميشن آمار بالايی داره. در آب‌های ايران 10 گونه از اين مارها شناسايی شده كه مار دريايی شكم‌زرد تنها گونه‌ايه كه در سطح آب يافت ميشه و بی‍‌‌آزاره. دو گونه كه در سواحل و آبهای كدر و كم عمق به سر ميبرن يكی مار دريايی نوك‌داره و ديگری مار دريايی كوتاه كه بيشترين حوادث مربوط به گونه اوله. مار دريايی حلقه‌دار فراوان‌ترين گونه كه مثل مار دريايی زرد جثه بزرگی دارن و طولی بيش از 180 سانت پيدا ميكنن؛ يعنی از بزرگ‌ترين مار سمی خاورميانه ( كفچه‌مار يا كبرا) هم بزرگ‌تر ميشن. مارهای دريايی همگی زنده‌زا هستن و منحصراً ماهی ميخورن. نوشته بهزاد زادهوش _ Anobanini.ir

مار دريايی شكم‌زرد

[Behzad]

پرندگان:

پرندگان آبزی و كنارآبزی، شامل انواع مختلفی از كاكايی‌ها، پرستوهای دريايی، اسكوآها، آبچليك‌ها، سليم‌ها، گيلانشاه‌ها، تليله‌ها، حواصيليان و ... كه تعدد گونه‌ها بالاست و من گونه‌های پر تراكم رو به اختصار خواهم گفت.

كاكايی‌ها ( مرغان دريايی) و پرستوهای دريايی، در سواحل و جزاير و پهناب جنوب كشور گونه‌های متعددی از اين موجودات پيشرفته ديده ميشه. اينها موجوداتی هستن كه دائماً در حال پرواز بر سطح آب ديده ميشن و نشستنشون بر خشكی‌ها يا بر سر خستگيه يا جفت‌گيری و تخم‌گذاری. مجرای بزرگ بينی در پرندگان پلاژيكی هوا رو به كانال حسی زير منقار ميبره و توانايی تشخيص ظريف‌ترين بوها رو بهشون ميده؛ پس به راحتی در حين پرواز روی آب ميتونن محل تجمع ميگوها و دسته‌های ماهيان كوچكی مثل ساردين‌ها رو پيدا بكنن؛ علاوه بر حس قوی بويايی اكثر اينها قوه بينايی بالايی دارن و با اين دو حس پيشرفته قادرن غذاشونو از فواصل رديابی كنن. Anobanini.net _ كاكايی‌ها و پرستوهای دريايی پرندگانی اجتماعی هستن. پرستوهای دريايی كوچك‌ترن و بدنی باريك و دراز با دُمی دو شاخه دارن و با بالهای نيمه بسته سر به پايين به داخل آب شيرجه ميزنن.

كاكايی بزرگ و پرستوهای كاكلی كوچك

پرستوهای دريايی كاكلی بزرگ در شيدور

از ساير پرندگانی كه ميشه ديد، گونه‌های كنارآبزی هستن مثل آبچليك‌ها، گيلانشاه‌ها، سليم‌ها، تليله‌ها، حواصيليان و ...؛ حواصيل سبز و اگرت ساحلی از جمله پرندگان آبچری هستن كه در جزيره شيدور ديده ميشن
اگرت ساحلی در دو مورف تيره و روشن كنار يك كاكايی سرسياه

حواصيل سبز كه برای اولين بار در ايران از جزيره شيدور گزارش شد

علاوه بر اينها، از پرندگان شكارگر ميشه به عقاب دريايی دُم‌سفيد، همچنين عقاب ماهيگير يا Osprey و شاهين دودی و شاهين بلوچی اشاره كرد كه در جنوب كشور و در سواحل و جزاير ديده ميشن. نوشته بهزاد زادهوش _ Anobanini.net