تجهیزات ستاره شناسی و روش استفاده از آنها

[Shahram]

با سلام. بعد از اولین گشت به این نتیجه رسیدم که اطلاعاتی هم در مورد تجهیزات قرار بدم تا دوستان در این مورد هم اطلاعاتی داشته باشند. البته شب رصد آقا محسن و آقا مهدی موفق به دریافت گواهینامه راهبری تلسکوپ شدند که امیدوارم در برنامه های بعد تعداد این دوستان زیادتر بشه. و البته این دو نفر هم در برنامه بعدی گواهینامه پیشرفته رو هم باید دریافت کنند تا بتونند کامل تنظیمات رو انجام بدن. بقیه هم بجنبند دیر می شه ها
-------------------------------------------------------
ابزارها نجومی که وجود داره زیاده و هر کدوم کاربرد و مشخصات خاص خودشون رو دارند. مهمترین ابزار تلسکوپ هست.
تلسکوپها به دو دسته کلی شکستی (یعنی از عدسی استفاده می کنند ) و بازتابی (یعنی از آینه استفاده می کنند) تقسیم می شوند. هر کدوم از اینها هم باز به شاخه های دیگری تقسیم می شن. مثلا از بازتابی ها می شه به نوع نیوتنی اشاره کرد که تلسکوپ موتوردار برنامه صوفی آباد از این نوع بود.

-شکستی
-----آکروماتیک
-----آپوکروماتیک
-بازتابی
-----نیوتنی
-----کاسگرین
و ...
تلسکوپهایی موسوم به کاتادیوپتریک هم وجود دارند که ترکیبی از عدسی و آینه هستند.

علاوه بر تلسکوپها از دوربینهای دوچشمی و تک چشمی هم برای رصد استفاده می شود که در حقیقت آنها هم شکستی هستند.

علاوه بر این تقسیم بندی از نظر نوع پایه هم می شه تلسکوپها رو دسته بندی کرد مثلا پایه های سمت ارتفاعی و یا پایه های استوایی و یا پایه های دابسونی (که یه جور سمتی ارتفاعی ساده است)
برای شروع مطالب چند لینک زیر رو نگاه کنید بعد اگه سوالی بود می تونیم بیشتر در موردش صحبت کنیم و یا من مطالب مهم رو رفته رفته اضافه کنم.

مقدمه ای بر تلسکوپها:
http://www.akhtarnama.com/TheFirstTelescope.htm

هشت سوال اساسی در مورد تلسکوپها:
http://www.akhtarnama.com/AboutTelescopes.htm

راهنمای انتخاب دوربین دوچشمی:
http://www.telescope.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=321

که البته این راهنمای دوربین های دوچشمی الان کمی قدیمی شده و توی بازار گزینه های جالبی وجود دارد که در این راهنما بررسی نشده اند.

[Behzad]

آقا شهرام عاليه و يه بحث كاربردی برای كليه طبيعت گردان. متشكرم كه همچين موضوع مهمی رو مطرح كرديد و هر كمكی از دستم بر بياد در خدمتم.

[Shahram]

آقا شهرام عاليه و يه بحث كاربردی برای كليه طبيعت گردان. متشكرم كه همچين موضوع مهمی رو مطرح كرديد و هر كمكی از دستم بر بياد در خدمتم.

ممنون بهزاد جان. بله درست گفتین الان ابزارهای نجومی برای طبیعت گردی هم استفاده می شن. خوشحال می شم در خدمت باشم

[Shahram]

این دفعه می خوام یه سری اصل ساده رو بگم که باهاش بتونید از دوچشمی استفاده کنید و یا یه تلسکوپ ساده رو راه اندازی کنید و ازش استفاده کنیدو تصویر واضح بگیرید. مطالب کاملا ابتدائی و ساده اند. این باعث می شه دیگه تو شب های رصد خودتون هم بتونید از ابزار استفاده کنید و لذت ببرین.





همواره با چشم غیرمسلح شروع کنید و اول وضعیت آسمان و موقعیت ها رو پیدا کنید.



دوچشمی:
اگر دوچشمی سنگین است روی پایه قرار بدین.
معمولا انتهای چشمی ها قابل چرخش هستند که می تونید متناسب نمره چشم حدودی تنظیم کنید. برخی دوچشمی ها طوری هستند که با چرخاندن یکی هر دو تنظیم می شوند ولی در دوچشمی های بزرگتر هر دو را مستقل از هم می تونید تنظیم کنید.
تصویر رو که پیدا کردین می تونید پیچ میانی رو هم برای تنظیم وضوح بچرخونید تا تصویرتون واضح تر بشه




تلسکوپ:
تلسکوپها انواع مختلف دارند اما اصولی کلی در مورد همه اونها صادق هست که برای شروع نباید زیاد روی نوع حساسیت نشون داد.



تلسکوپ اشمیت کاسگرین با پایه استوایی


تلسکوپ با پایه سمتی - ارتفاعی (این نوع سمتی -ارتفاعی ها رو به افتخار مبتکر اون دابسونی می نامند)




اولین کار قرار دادن پایه و تراز کردن اون هست. معمولا پایه ها یه تراز حبابی دارند که باهاش می تونید افقی بودن پایه رو بدست بیارید. اگه پایه تون سمتی-ارتفاعی باشه (یعنی فقط چپ و راست و بالا و پایین حرکت کنه و نه در راستای مسیر حرکت ستاره ها که انحنادار هست) همین تنظیم افقی بودن کافیه ولی اگه پایه استوایی باشه (یعنی در راستای حرکت ستاره ها حرکت کنه) علاوه بر این باید قطبی اش هم بکنید یعنی طوری تنظیم بشه و حول ستاره قطبی بچرخه. که از این می گذرم.
مرحله بعد سوار کردن تلسکوپ روی پایه است.
قدم بعدی تنظیم جوینده و هم خطی اون با خود تلسکوپه. برای این کار شما جوینده رو نصب می کنید و بعد چشمی با بزرگترین فاصله کانونی که می شه کمترین بزرگنمائی رو در محل چشمی تنظیم قرار می دین بعد تصویر یه منظره زمینی رو پیدا می کنید و برای بدست آوردن وضوح فوکوسر یا کانونی کننده رو می پیچونید. سمت درست چرخش سمتی هست که تصویر کوچکتر واضحتر و تیزتر می شه. تصویر که واضح شد تلسکوپ رو سفت می کنید



و بعد می رین سراغ جوینده و پیچهای تنظیم اون رو اونقدر جابجا می کنید که تصویر مورد نظر داخل جوینده هم در مرکز که با علامت + یا x مشخص شده قرار بگیره. چون منظره زمینی ثابته برای شروع بهتره. بعد در شب با ماه همین کار رو تکرا می کنید و بعد با یه ستاره و بعد با چشمی های به ترتیب با فاصله کانونی کمتر تا دقتتون بیشتر بشه.


اگه تلسکوپ موتوردار هست نیازی ندارید جوینده رو با دقت بالا تنظیم کنید. حدودی درست باشه کافیه بعد باید برین سراغ تنظیم موتور که اون هم با توجه به تلسکوپ و پایه و دقت و زمان و ... تکنیکهای متفاوتی داره (تک ستاره - دوستاره - سه ستاره و ... ) که من از این مطلب هم می گذرم چون اکثر تلسکوپهای خونگی این قابلیت رو ندارند.
مرحله بعدی شروع رصد هست.


از روی نقشه و با کمک جوینده جرم مورد نظر رو پیدا می کنید و درون چشمی نگاه کرده تصویر رو با کمک فوکوسر واضح می کنید. افرادی که نمره چشم دارند با فوکوسر می تونند به تصویر درست برسند که خود فوکوسر با پیچانده شدن این نمره رو جبران می کنه ولی برای چشم آستیگمات جبرانی نیست و افرادی ک چشمشون آستیگماته باید با عینک رصد کنند.
همواره از چشمی با بزرگنمائی کم (فاصله کانونی زیاد مثلا 25 میلی متر) شروع کنید و تصویر را یافته واضح کرده و در مرکز قرار دهید و سپس یه گام دیگر جلو بروید (مثلا چشمی 10 میلی متری) و دوباره تصویریابی را تکرار کنید و یک گام دیگر (مثلا 5 میلی متری) و دوباره همین کار را تکرار کنید.


نکته ای که باید به اون دقت کنید اینه که هر چقدر بزرگنمائی بیشتر می شه میدان دید کوچکتر و لرزشها بیشتر و وضوح تصویر کمتر و فاصله تشکیل تصویر از چشمی کمتر (رصد با عینک مشکلتر) و کنترل تصویر سخت تره. برای همین همیشه با بزرگنمائی کمتر شروع می کنیم.

سوژه رصد هم بهتر هست از صورتهای فلکی و بدون استفاده از ابزار صورتهای فلکی و بخشهای آسمان رو پیدا کنید و بعد سراغ ماه بروید و سپس سراغ سیارات ستاره های دوتایی یا با رنگ ها خاص بروید و بعد از آن به دنبال اجرام اعماق آسمان مثلا سری مسیه باشید. که در سری مسیه هم بهتر هست اول از خوشه های ستاره ای شروع کنید و بعد سراغ کهکشانها و سحابی ها بروید. به خاطر داشته باشید این کار نیاز به صبر و حوصله و پشتکار فراوا دارد.

با آرزوی شبهایی صاف و پرستاره.

[Shahram]

یکی از کارهایی که در مورد تلسکوپ باید انجام داد تنظیم زاویه ها و فواصل است به طوری که تصویر درست و واضح باشد. این کار رو هم خط کردن می نامند.
تلسکوپی که از حالت هم خطی دراومده تصاویر رو نمی تونه با کیفیت مناسب نشون بده. تفاوت رو در شکل زیر می بینید

برای هم خط کردن قبلا از یک سری لوله ها استفاده می کردند که تارهایی درون آن بود و باعث می شد شما در راستایی درست نگاه کنید و بعد تنظیم رو انجام بدین.
اینکار زمان بر است ولی به دقت تلسکوپ را هم خط خواهد کرد.
روش جدیدتر استفاده از یک لیزر با تنظیم درست زاویه و جهات است که می توانید با کمی حوصله خودتون این رو از همین لیزرهای پوینتر بسازید و یا و یا خریداری کنید.

مشکلی که هر دوی این روشها دارند اینه که ابزارشون نسبت به کاری که انجام می دن و موادی که برای ساخت استفاده شده گرون هستند. مثلا هم خط کننده لیزری حدود 45 تومنه. هم خط کننده های قدیمی هم همین حدود قیمت رو دارند.
بعد از برنامه دق سرخ که تلسکوپ از تنظیم در اومده بود رو این موضوع فکر کردم و با کمی جستجو و آزمایش به روشی ساده و ارزان برای تلسکوپهای کوچک و متوسط رسیدم که در مرحله اول درست جواب داده.
ابزار مورد استفاده در شکل زیر نمایش داده شده:

بله یک درپوش ساده با یک شکاف در مرکز آن
اگر شکاف رو درست ایجاد کنید و با دقت این رو در محل چشمی قرار دهید بقیه کار تنظیم همانند سایر روشها هست سعی کنید آینه ثانویه و تصویر آینه اولیه در آینه ثانویه و تصویر شکاف مرکز آینه اصلی در مرکز هم قرار گیرند که این کار هم با کمک پیچهای تنظیم پشت آینه اصلی و پیچهای پشت آینه ثانویه انجام می شوند.

برای تنظیم دقیقتر از خود ستاره ها در زمان رصد باید استفاده کنید. یعنی پس از اینکه ستاره ای را رصد کردید که در حالت کانونی نشده به شکل حلقه دیده می شود اگر تلسکوپ هم خط نباشد تصویر سمت راست را خواهید داشت با کمی تغییر سعی کنید به تصویر سمت چپ برسید.

با توجه به حساس بودن و زمانبر بودن این کار حداقل یک شب قبل از برنامه این تنظیمات رو انجام بدین تا در زمان برنامه رصدی بتونید بدون مشکل رصد کنید اما آمادگی برای تنظیم در زمان برنامه هم داشته باشید. لرزشها و ضربه ها در زمان حمل باعث به هم خوردن تنظیم می شه.