معرفی گیاه سپستان

[fatemeh28]

سـِپـِستان (نام علمی: Cordia myxa) گیاهی است از تیره گاوزبانان (You can see links before replyگاوزبانان&action=edit&redlink=1).[۱] (You can see links before replyسپستان#cite_note-0#cite_note-0)نامهای دیگر آن عبارتند از:
در ایران با نامهای « سپستان » و « سبستان» نامیده می شود در مناطق جنوب ایران انواعی از آن می روید که با نامهای « لیم» در بلوچستان و «انبو» در بندرعباس شناخته می شود. در کتب طب سنتی با نامهای « سبستان»، « سگ پستان » ، « سجبستان» ، « دَبق» ، « مخیط»، « مخیطا» و « اِطباء الکلبه» آمده است. اطباء الکلبه به معنای پستانهای سگ است . در بعضی کتب به اشتباه این کلمه اطباء الکلبه نوشته شده است . نامهای فوق به گیاه و میوۀ آن گفته می شود. میوۀ آن را به فرانسوی Sebeste و به انگلیسی Assyrianplum نامند. سپستان میوۀ درختی است که درخت را به فرانسوی Sebestier و به انگلیسی SebestenPlum و Assyrianplum می نامند. گیاهی است از خانوادۀ Boraginaceae جنس Cordia دارای گونه های مختلفی است که نام علمی چند گونۀ آن که به عنوان دارو در طب سنتی استعمال گسترده ای دارند، عبارتند از:1- CordiamyxaL. . این درخت در بندرعباس بانام محلی « اَنبو» شناخته می شود . در ایران در جنوب ایران و در بلوچستان تا خوزستان کاشته می شود و در چاه بهار و حاجی آباد کرمان ، بندرعباس و نیک شهر دیده میشود. به هندی این گونه « لازورا» نامیده می شود و در نصیرآباد بلوچستان هم آن را«لازورا» نامیده می شود و در نصیرآباد بلوچستان هم آن را « لازورا» می نامند.2- CordiacrenataDel و مترادف Sebestancrenata Del می باشد. این درخت در برخی نقاط بلوچستان کاشته می شود؛ نام محلی آن در چاه بهار «لیم» است و در بعضی نقاط « چسب » نیز نامیده می شود.3- CordiadichotomaForst.f. که مترادف آن C.obliquawilld و ArgyreiaarboreaLourمی باشد . 4- CordiarothiiRoem .& Schult و مترادف .C.angustifoliaRoxb.این درخت در بلوچشتان « لیوار» و « گوندی» نامیده می شود درهند در پنجاب، سند، گجرات و راجپوتانا می روید و به هندی آن را « گوندی» می نامند. ماش هندي... فارسي من ماش هندي و عربي آن «حب القلب» است و به يك نوع من «كاسرالحجر» گويند. زيرا هنديان را عقيده بر آن است كه چنانچه كوبيده آن را بر سنگ بمالند، آن را شكننده مي‏كند.
خصوصیات گیاه:گیاهی است درختی که اندام‌های هوایی آن پوشیده از کرک وپرزهای خشن می‌باشد. برگ‌های آن متناوب و بدون گوشوارک (You can see links before replyگوشوارک&action=edit&redlink=1) بوده بی‌کرک، بیضوی منتهی به دمبرگ (You can see links before replyدمبرگ) بلند، گل‌ها دوجنسی پنج‌پر متشکل از ۲ برچه (You can see links before replyبرچه&action=edit&redlink=1) پیوسته با گلی قیفی مجتمع بصورت گرزن (You can see links before replyگرزن&action=edit&redlink=1) فاصله‌دار است. میوه آن شفت (You can see links before replyشفت) است و میانبر چسبنده دارد.[۳] (You can see links before replyسپستان#cite_note-2#cite_note-2) میوه شفت آن به بزرگی یک گیلاس است.و به دو صورت است : ، نوع بزرگ به اندازه‏اي آلو بوده، و تخم آن از گوشت مجزا مي‏شود، ولي در كوچك هسته به گوشت چسبيده، لعاب آن كمتر ولي شيرين‏تر است. و بهترين نوع آن بحريني است. این گياه از
خانواده گاو زبان بوده و به آن علف مرواريد هم مي‏گويند. زيرا دانه‏هاي آن از قشري سخت به رنگ سفيد پوشيده مي‏باشد. . پوشش خارجي دانه‏هاي آن تركيبي است از سنگهاي آهكي و سيليسي.میوه این گیاه به اندازه آلوی کوچکی است و در درون آن شیره‌ای لزج و بیمزه‌است که کاربرد دارویی دارد و علیه سرفه سودمند است.[۴] (You can see links before replyسپستان#cite_note-3#cite_note-3) در پزشکی سنتی از سپستان به عنوان ملین، خلط‌آور و نرم‌کننده (به ویژه در برطرف کردن گرفتگی صدا) استفاده می‌کرده‌اند.سپستان همچنین باعث کاهش فشار خون شده و از موسیلاژ (You can see links before replyموسیلاژ&action=edit&redlink=1) آن در صنایع قرص‌سازی استفاده می‌شود.[۵] (You can see links before replyسپستان#cite_note-4#cite_note-4)گونه‌های لیتوسپرموم (You can see links before replyلیتوسپرموم&action=edit&redlink=1) آن، فعالیت هورمونی داشته و همچنین دارای ((لیتوسپرمین (You can see links before replyلیتوسپرمین&action=edit&redlink=1)) می‌باشند که برای رنگ کردن مواد غذایی از آنها استفاده می‌کنند.[۶] (You can see links before replyسپستان#cite_note-5#cite_note-5)رویشگاه در ایران: درخت سپستان در نواحی جنوبی ایران، به‌ویژه کرانه‌های خلیج فارس (You can see links before replyخلیج_فارس) پراکندگی دارد.[۲ در سواحل خليج فارس، جزيره خارك و امارات خليج، مكران و بلوچستان مي‏رويد. در اطراف تهران نواحي البرز، جوستان طالقان و كوههاي لرستان به عمل مي‏آيد.رویشگاه در جهان: ، درامريكاي شمالي و اروپا و قسمتهاي معتدل آسيا به عمل مي‏آيد، و بيشتر در جنگلها و اماكن مرطوب سنگلاخ و زمينهاي باير رشد مي‏كند. این درخت در سرتاسر هند وجنوب چین و تایوان و شمال شرقی استرالیا و کالدونی جدید انتشار دارد.
ترکیب شیمیاییدر پوست درخت در حدود 20 درصد تانن وجود دارد.
طبیعت آن :نسبتا معتدل و یا کمی سردتر است.خواص درمانی : چون بهترين دارو براي امراض كليوي مي‏باشد. این درخت كه به شجر الدين معروف است. براي اسهال و ناراحتيهاي دستگاه تنفس و سرفه مفيد است. گذاشتن ميوه در دهان و مكيدن و فرو بردن آب آن و آشاميدن آب خيسانده آن و همچنين جوشانده آن سينه و گلو را نرم مي‏كند و گرفتگي آواز را برطرف مي‏نمايد و سرفه را درمان مي‏كند. عطش را فرو مي‏نشاند و سوزش ادار را تسكين مي‏دهد. ضماد جوشانده ميوه و برگ در دوشاب جهت باز شدن دمل و مجرب است. مقدار خوراك ميوه تا دو مثقال است و بهتر آن است كه هميشه با عناب با خطمي مصرف شود تا براي جگر مفيد باشد. . دمكرده ميوه چه تازه و چه خشك به عنوان نرم كننده به تنهايي يا همراه با داروهاي ديگر تجويز مي‏شود، گلهاي كوچك آن در فاصله ارديبهشت تا خرداد باز مي‏شود و رنگ آنها قرمز مايل به بنفش است.. ميوه آن تخدير بسيار دارد. . برای کشتن و خارج کردن کرم شکم تبهای گرم صفراوی و خونی نافع است.شش مثقال دانه با شش مثقال تخم شلغم در هفتاد و پنج مثقال آب بجوشانيد و بگذارند تبخير شده، فقط بيست و پنج مثقال آب بماند. سپس صاف كرده نصف ديگر را شب نيم گرم كرده بنوشند. جوشانده دانه‏ براي درمان بي‏اختياري ادرار نيز نافع است، و آن را براي درمان كه نزله و سهولت زايمان نيز تجويز مي‏نمايند.مغز هسته سپستان :خواص در مانی :ضماد گرد آن در استعمال خارجی برای درمان بیماریهای قارچی پوست که به صورت حلقه هایی ظاهر میشود و رفع التهاب پوست نافع است.برگ و دانه سپستان :خواص در مانی: . از برگها مي‏توان مانند گل گاو زبان استفاده کرد. ضماد برگ تازه و ريشه له شده و جوشانده آنها جهت تسكين درد سوختگي مصرف مي‏شود و همچنين جهت التيام جراحات و ترك پستان، بواسير و خارش مفيد بوده اولسرها را معالجه مي‏كند. مقدار خوراك به طور جوشانده يا دمكرده برگ و ريشه 30 تا 60 گرم در ليتر يك فنجان در روز مي‏باشد. براي شستشوي زخمها و اولسرها از جوشانده پنجاه گرم در ليتر استفاده مي‏كنند. چون چهار تا پنج عدد برگ نورسته آنراريزريز كرده و شب در آب بخيسانيد و صبح با فشار صاف كرده و بياشاميد، جهت جريان مني و سوزاك سودمند مي‏باشد. برگ آن ملين، است. . مغز دانه‏هاي آن داراي روغني است كه طعمي ملايم داشته و در اثر ماندن تند مي‏شودو كليه را تقويت كرده و ناراحتيهاي آن را برطرف كند، سنگ كليه را شكسته و مي‏ريزاند، و براي اين كار داروسازان سنتي ايران دستور داده‏اند برگ و سرشاخه‏هاي گلدار آنرا مي‏توانيد مانند چاي دمكرده بنوشيد، اشتها را زياد و سكسكه را برطرف مي‏كند و قلب را قوي مي‏نمايد. باز كننده ادرار و عادت ماهانه نيز مي‏باشد. از جوشانده 30 تا 45 گرم دانه‏هاي آن با شكر و دمكرده گل خطمي و كمي شوره براي معالجه نقرس تجويز مي‏شود.

ریشه سپستان:خواص در مانی: قسمت مورد استفاده گياه من بيشتر ريشه من است. رنگ ريشه خاكستري مايل به قرمز و داراي بوي مخصوص و طعام لعابي است. آرام كننده و كمي مخدر میباشد. ريشه گياه قابض میباشد. و ريشه آن داراي ماده‏اي قرمز رنگ است كه با آن مواد غذايي مخصوصا كره و پنير را رنگ مي‏كنند. و ريشه برگ آنرا جهت معالجه نزله و امراض ريه و درمان اسهال و پيچش روده و جلوگيري از خونريزي تجويز مي‏نمايند.پوست سپستان:
خواص درمانی: پوست درختچه من قابض بوده و خاصيت مسهلي دارد. عصارۀ پوست درخت را برای تسکین دردهای قولنج یا کولیک در روده ها مصرف می کنند. جوشاندۀ پوست درخت برای رفع سوء هاضمه و کاهش تب مفید است . در هندو چین ، اندونزی و فیلیپین از جوشاندۀ پوست درخت و ساقه های آن را به عنوان تونیک و مقوی می خورند [ پتلو]. بعلاوه این جوشانده برای قطع اسهال و کاهش تب و کمک به سوء هاضمه نیز مفید است [سولیت ] و دارویی برای تسکین سردرد میباشد. در استعمال خارجی پوست درخت را خیس و مرطوب و نرم کرده روی ورمها ، جوش و کورک می اندازند برای تحلیل ورم موثر است . به صورت غرغره و یا از گرد پوست برای رفع التهاب و جوشهای داخل دهان استعمال می شود[ کوئی زمبینگ ]. و گرد پوست سوختۀ آن برای تسکین درد و زخم آتش سوختگی مفید است .تذکر: سپستان مضر معده است و کبد را ضعیف می کند لذا سردمزاجها باید با برگ گل سرخ و سایرین با عناب بخورند. جانشین سپستان از نظر خواص خطمی است.