fumed
07-06-2011, 12:01 AM
كلنگ و تبر کوهنوردی (Alpine Stock-Alpine Axe)
این وسیله يكي از مهم ترين وسايل كوهنوردي در برف و یخ می باشد.
You can see links before reply
تاریخچه:
کلنگها قبلا دارای دسته های بسیار بلندی از جنس چوب بودند.
You can see links before reply
در دوره ادوارد ویمر استفاده از سر کلنگ (شامل نوک و بیلچه) برای برف و یخ کاملا مرسوم شده بود. پس از آنکه چوینارد آمریکایی دریافت که اگر نوک کلنگ دارای انحنا باشد، دقیقتر و بهتر وارد یخ شده و همچنین بهتر از یخ خارج می گردد، نوک کلنگها انحنای کمی بخود گرفت. در همان زمان هامیش مکلنز اسکاتلندی نوآوریهایی در کلنگ سنتی خود بوجود آورد تا برای صعودهای ترکیبی مناسب گردد.
You can see links before reply
پس از آن طراحی کلنگها دچار تغییرات اساسی دیگری نشد جز اینکه به مرور از ارتفاع دسته آن کاسته شد و مواد بکار رفته نیز بهتر شدند (دسته های چوب جای خود را به دسته های توخالی از جنس آلیاژ هایی از فولاد و آلومینیم دادند) و سر کلنگ هم از آلیاژهای فولاد تهیه می شود در حالیکه در زمان ویمر سر کلنگ ها از آهن ساخته می شد.
You can see links before reply
قسمت های مختلف کلنگ در حالت کلی
قسمت هاي مختلف آن عبارتند از :
You can see links before reply
1 – تيغه
2 – سر
3 – بيلچه
4 – بند حمايل (حمايت )
5 – نگهدارنده بند حمایت
6 – بدنه با گریپ پلاستیکی
7 – سخمه
همانطور که عنوان گردید كلنگ ها مي توانند داراي بند حمايت نيز باشند.بند هاي حمايل يا بر روي كلنگ تعبيه شده يا با يك تسمه به آن گره زده مي شود.
اندازه كلنگ ها :
بنا به نوع كاربري آن متفاوت است .امروزه بيشتر از كلنگ هاي كوتاه ( 65 الی 75 سانتي متری ) استفاده مي شود.
انواع کلنگهای کوهنوردی از لحاظ نوع کاربرد
کلنگهای کوهنوردی و تبرهای یخ در ابعاد و اندازه های مختلف ارائه می شوند که هر یک کارآیی خود را دارد. البته نه تنها کلنگهای بینابینی هم ارائه می شوند بلکه کلنگهای نوع دیگری هم در بازار موجودند. مثلا کلنگهای فوق سبک (Ultra Light) که بیشتر برای اسکی بازان مناسب است تا کوهنوردان. همچنین بسیار دیده شده است که از کلنگهای مخصوص پیاده روی در آبشاریخی و از تبریخ برای پیاده روی هم استفاده می شود لیکن رویهم رفته خصوصیات کلنگها از لحاظ نوع کاربرد بصورت ذیل تعریف می شود:
1- تبریخ Steep ice axes, cascade axes : این نوع از کلنگها مناسب افرادی هستند که علاقه اصلی آنها یخ نوردی است. هرچند از کلنگهای اسکاتلندی نیز می توان برای یخ نوردی استفاده کرد لیکن استفاده از تبریخهای جدید صعود را به مراتب راحتتر می نماید.
You can see links before reply
2- کلنگهای اسکاتلندی (ترکیبی)Scottish Winter axes : این نوع کلنگ نسبت به تبریخ ساده تر و درعین حال قوی تر است و برای تحمل فشار زیاد طراحی شده . در اسکاتلند روی کلیه قسمتهای کلنگ جهت یک مسیر متوسط تجدید نظرهایی روی ویژگیهای خاص تبرهای یخ که بیشتر دست و پاگیر هستند تا سودمند صورت گرفت، مانند دسته (قبضه)، ماشه ها و انحنای دسته.
You can see links before reply
3- کلنگهای کوهنوردی (آلپاین)Alpine axes : این کلنگها همان کلنگهای پیاده روی هستند اما دسته آنها قویتر و نوک آنها دارای انحنای بیشتری است که آنها را برای کوهپیمایی با مسیرهای ساده یخی ایده آل می نماید.
You can see links before reply
4- کلنگهای پیاده روی Walking axes: این کلنگها فقط جهت ابزار ایمنی در کوهپیمایی مفید هستند.
You can see links before reply
استانداردها:
ابتدا استاندارد اروپایی EN-13089 حداقل هایی را در مقوله ایمنی برای کلنگهای مورد استفاده در کوهنوردی ارائه کرد و سپس استاندارد UIAA-152 نکاتی مانند ضوابط لازم برای بند را به آن افزود. از نظر استقامت دو طبقه بندی B و T موجود است که حروف اول کلمات پایه و فنی به زبان لاتین بوده و برای معرفی ویژگیهای دسته و تیغه (نوک) کلنگ (بصورت جداگانه) می باشد. علامت مشخصه این طبقه بندی، همان حروف در داخل یک دایره است. بطور کلی نوع فنی قویتر بوده و بیشتر برای شیبهای زیاد یخ (و سنگ) و نوع پایه برای عبور از یخچالها و درگیری با برف و یخ در شیبهای معمولی است. تیغه (نوک) کلیه تبرهای یخ جهت یخنوردی از نوع فنی (با علامت مشخصه T) می باشند ولی کلنگها هم از نوع فنی (با علامت مشخصه T) و هم از نوع پایه (با علامت مشخصه B) ساخته می شوند. تیغه های نوع فنی سنگینتر و قویتر بوده و برای صعودهای ترکیبی طراحی شده اند اما برای یخنوردی نیز مناسبند. تیغه های نوع پایه نازکتر بوده و صرفا برای یخ خالص مناسب است. مطابق استاندارد، طول 50 سانتیمتر از بدنه نوع پایه حداقل بایستی نیروی ۵/۲ کیلو نیوتن را تحمل کند و این عدد برای نوع فنی به 5/3 کیلو نیوتن افزایش می یابد.
انتخاب نوع و اندازه کلنگ:
هر چند این یک انتخاب شخصی است اما انتخاب کلنگ کوهنوردی مناسب معمولا کار راحتی نیست و چه بسا کلنگی که در نظر یکی مناسب است از نظر دیگری کاملا مردود باشد. اگر بتوانید قبل از خرید کلنگی را قرض گرفته یا اجاره کنید تا از عملکرد و تناسب آن با خود مطمئن شوید بد نیست، اما از آنجا که کمتر شرایط اینکار پیش می آید راهنمایی زیر می تواند مفید باشد.
در ابتدا باید نوع فعالیت خود را مشخص کنید. اگر قصد یخ نوردی و صعود از آبشارهای یخی را دارید بایستی از تبرهای یخ استفاده کنید. برای انتخاب آنرا را (مثل چکش) از ته دسته آن بگیرید و در هوا تکان دهید(یعنی حالتی شبیه به حالت استفاده از کلنگ در یخ نوردی). اگر به نظرتان سنگین یا بدحالت آمد یا برعکس زیادی سبک و ضعیف بود، این کلنگ به درد شما نمی خورد و مدل دیگر یا همان مدل کلنگ اما با طول دسته متفاوت را امتحان کنید. اساسا آن چیزی که درست به نظر خواهد آمد وابسته به قدرت و نیروی شماست. کلنگ سنگین باعث خستگی زودرس خواهد شد و کلنگ سبک نیز بخوبی در یخ سفت فرو نمی رود. اما در صورتیکه قصد عبور از یخچالها را دارید یک کلنگ کوهنوردی مناسب است. البته می توانید از کنگ پیاده روی نیز استفاده نمایید. به عنوان یک قاعده هرچه شیب مسیر بیشتر باشد طول دسته کلنگ شما نیز بایستی کوتاهتر باشد. طول مناسب طولی است که اگر (با کفشهای خود) بایستید و کلنگ را در دست بگیرید حدود 5 سانتیمتر با زمین فاصله داشته باشد. در این صورت طول کلنگ برای شیبهای عادی مناسب است.
آسیبها:
در حال حاضر بسیاری از کلنگها (مخصوصا تبرهای یخ و کلنگهای اسکاتلندی) را بصورت ماژولار ارائه می کنند تا تعویض قسمتهای آسیب دیده به راحتی امکانپذیر باشد. این قسمتها بوسیله پیچ یا پرچ به هم دیگر متصل شده اند. از آنجا که تبرهای یخ و کلنگهای اسکاتلندی فشار بیشتری نسبت به بقیه تحمل می کنند آسیبهای بیشتری را نیز متحمل می شوند و بیشترین آسیبها در صعودهای ترکیبی وارد می شود. شاید بتوان تا 30 آسیب دیدگی را برای آنها برشمرد. این آسیب دیدگیها را می توان به صورت ذیل طبقه بندی کرد:
- خم شدن سر کلنگنزدیک به نوک: به علت فشار زیاد و مخصوصا هنگامی بوجود می آید که نوک (سهوا) بر سنگ فرود آید.
- تاب خوردگی سرکلنگ: بیشتر نزدیک به نوک بوجود می آید و بعضا باعث شکستن قسمتی از نوک کلنگ می گردد. دلیل آن فشار زیاد ناشی از اهرم شدن جانبی کلنگ می باشد. این شایعترین نوع آسیب دیدگی است و دلیل آن هم این نکته می باشد که این نیروها در استاندارد مد نظر قرار نگرفته شده اند (استفاده نادرست از کلنگ).
- شکستگی سر کلنگ از سوراخهای پیچ در کلنگهای مدوله
- شکستگی پیچها و دوران تیغه در کلنگهای مدوله
- دسته های چوبی بسیار مستعد شکستن هستند. البته تزریق روغن کتان در آنها تا حدی از شکستن آنها جلوگیری می کند.
در صورتیکه از کلنگهای متداول نگهداری مناسبی مطابق دستورالعملهای ارائه شده توسط کارخانه سازنده آن صورت پذیرد احتمال بوقوع پیوستن آسیب (و حادثه در پی آن) به حداقل می رسد. با این وجود برخی از مدلها نسبت به بقیه بیشتر آسیب می بینند و برخی از کوهنوردان نیز بیشتر به ابزار خود آسیب می رسانند (مخصوصا در صعودهای ترکیبی) اما به عنوان یک قاعده کلی، اکثریت قریب به اتفاق سازندگان عنوان می کنند که از پیچاندن کلنگ پرهیز کنید چرا که نیروهای وارد بر آن در طراحیها لحاظ نشده اند. البته اخیرا برخی از تولیدکنندگان کلنگهای فوق قوی ارائه کردند که این نیروها را تحمل کنند. درصورتیکه افرادی از کلنگهایی با دسته چوبی (مثلا کلنگهای قدیمی یا دست ساز) استفاده می کنند باید توجه داشته باشند که ابزار آنها تحمل فشار زیادی نداشته و برای کارگاه زدن مناسب نیست.
منابع: طرح درس فدراسیون کوهنوردی، ویکی پاکوب، ویکی پدیا
این وسیله يكي از مهم ترين وسايل كوهنوردي در برف و یخ می باشد.
You can see links before reply
تاریخچه:
کلنگها قبلا دارای دسته های بسیار بلندی از جنس چوب بودند.
You can see links before reply
در دوره ادوارد ویمر استفاده از سر کلنگ (شامل نوک و بیلچه) برای برف و یخ کاملا مرسوم شده بود. پس از آنکه چوینارد آمریکایی دریافت که اگر نوک کلنگ دارای انحنا باشد، دقیقتر و بهتر وارد یخ شده و همچنین بهتر از یخ خارج می گردد، نوک کلنگها انحنای کمی بخود گرفت. در همان زمان هامیش مکلنز اسکاتلندی نوآوریهایی در کلنگ سنتی خود بوجود آورد تا برای صعودهای ترکیبی مناسب گردد.
You can see links before reply
پس از آن طراحی کلنگها دچار تغییرات اساسی دیگری نشد جز اینکه به مرور از ارتفاع دسته آن کاسته شد و مواد بکار رفته نیز بهتر شدند (دسته های چوب جای خود را به دسته های توخالی از جنس آلیاژ هایی از فولاد و آلومینیم دادند) و سر کلنگ هم از آلیاژهای فولاد تهیه می شود در حالیکه در زمان ویمر سر کلنگ ها از آهن ساخته می شد.
You can see links before reply
قسمت های مختلف کلنگ در حالت کلی
قسمت هاي مختلف آن عبارتند از :
You can see links before reply
1 – تيغه
2 – سر
3 – بيلچه
4 – بند حمايل (حمايت )
5 – نگهدارنده بند حمایت
6 – بدنه با گریپ پلاستیکی
7 – سخمه
همانطور که عنوان گردید كلنگ ها مي توانند داراي بند حمايت نيز باشند.بند هاي حمايل يا بر روي كلنگ تعبيه شده يا با يك تسمه به آن گره زده مي شود.
اندازه كلنگ ها :
بنا به نوع كاربري آن متفاوت است .امروزه بيشتر از كلنگ هاي كوتاه ( 65 الی 75 سانتي متری ) استفاده مي شود.
انواع کلنگهای کوهنوردی از لحاظ نوع کاربرد
کلنگهای کوهنوردی و تبرهای یخ در ابعاد و اندازه های مختلف ارائه می شوند که هر یک کارآیی خود را دارد. البته نه تنها کلنگهای بینابینی هم ارائه می شوند بلکه کلنگهای نوع دیگری هم در بازار موجودند. مثلا کلنگهای فوق سبک (Ultra Light) که بیشتر برای اسکی بازان مناسب است تا کوهنوردان. همچنین بسیار دیده شده است که از کلنگهای مخصوص پیاده روی در آبشاریخی و از تبریخ برای پیاده روی هم استفاده می شود لیکن رویهم رفته خصوصیات کلنگها از لحاظ نوع کاربرد بصورت ذیل تعریف می شود:
1- تبریخ Steep ice axes, cascade axes : این نوع از کلنگها مناسب افرادی هستند که علاقه اصلی آنها یخ نوردی است. هرچند از کلنگهای اسکاتلندی نیز می توان برای یخ نوردی استفاده کرد لیکن استفاده از تبریخهای جدید صعود را به مراتب راحتتر می نماید.
You can see links before reply
2- کلنگهای اسکاتلندی (ترکیبی)Scottish Winter axes : این نوع کلنگ نسبت به تبریخ ساده تر و درعین حال قوی تر است و برای تحمل فشار زیاد طراحی شده . در اسکاتلند روی کلیه قسمتهای کلنگ جهت یک مسیر متوسط تجدید نظرهایی روی ویژگیهای خاص تبرهای یخ که بیشتر دست و پاگیر هستند تا سودمند صورت گرفت، مانند دسته (قبضه)، ماشه ها و انحنای دسته.
You can see links before reply
3- کلنگهای کوهنوردی (آلپاین)Alpine axes : این کلنگها همان کلنگهای پیاده روی هستند اما دسته آنها قویتر و نوک آنها دارای انحنای بیشتری است که آنها را برای کوهپیمایی با مسیرهای ساده یخی ایده آل می نماید.
You can see links before reply
4- کلنگهای پیاده روی Walking axes: این کلنگها فقط جهت ابزار ایمنی در کوهپیمایی مفید هستند.
You can see links before reply
استانداردها:
ابتدا استاندارد اروپایی EN-13089 حداقل هایی را در مقوله ایمنی برای کلنگهای مورد استفاده در کوهنوردی ارائه کرد و سپس استاندارد UIAA-152 نکاتی مانند ضوابط لازم برای بند را به آن افزود. از نظر استقامت دو طبقه بندی B و T موجود است که حروف اول کلمات پایه و فنی به زبان لاتین بوده و برای معرفی ویژگیهای دسته و تیغه (نوک) کلنگ (بصورت جداگانه) می باشد. علامت مشخصه این طبقه بندی، همان حروف در داخل یک دایره است. بطور کلی نوع فنی قویتر بوده و بیشتر برای شیبهای زیاد یخ (و سنگ) و نوع پایه برای عبور از یخچالها و درگیری با برف و یخ در شیبهای معمولی است. تیغه (نوک) کلیه تبرهای یخ جهت یخنوردی از نوع فنی (با علامت مشخصه T) می باشند ولی کلنگها هم از نوع فنی (با علامت مشخصه T) و هم از نوع پایه (با علامت مشخصه B) ساخته می شوند. تیغه های نوع فنی سنگینتر و قویتر بوده و برای صعودهای ترکیبی طراحی شده اند اما برای یخنوردی نیز مناسبند. تیغه های نوع پایه نازکتر بوده و صرفا برای یخ خالص مناسب است. مطابق استاندارد، طول 50 سانتیمتر از بدنه نوع پایه حداقل بایستی نیروی ۵/۲ کیلو نیوتن را تحمل کند و این عدد برای نوع فنی به 5/3 کیلو نیوتن افزایش می یابد.
انتخاب نوع و اندازه کلنگ:
هر چند این یک انتخاب شخصی است اما انتخاب کلنگ کوهنوردی مناسب معمولا کار راحتی نیست و چه بسا کلنگی که در نظر یکی مناسب است از نظر دیگری کاملا مردود باشد. اگر بتوانید قبل از خرید کلنگی را قرض گرفته یا اجاره کنید تا از عملکرد و تناسب آن با خود مطمئن شوید بد نیست، اما از آنجا که کمتر شرایط اینکار پیش می آید راهنمایی زیر می تواند مفید باشد.
در ابتدا باید نوع فعالیت خود را مشخص کنید. اگر قصد یخ نوردی و صعود از آبشارهای یخی را دارید بایستی از تبرهای یخ استفاده کنید. برای انتخاب آنرا را (مثل چکش) از ته دسته آن بگیرید و در هوا تکان دهید(یعنی حالتی شبیه به حالت استفاده از کلنگ در یخ نوردی). اگر به نظرتان سنگین یا بدحالت آمد یا برعکس زیادی سبک و ضعیف بود، این کلنگ به درد شما نمی خورد و مدل دیگر یا همان مدل کلنگ اما با طول دسته متفاوت را امتحان کنید. اساسا آن چیزی که درست به نظر خواهد آمد وابسته به قدرت و نیروی شماست. کلنگ سنگین باعث خستگی زودرس خواهد شد و کلنگ سبک نیز بخوبی در یخ سفت فرو نمی رود. اما در صورتیکه قصد عبور از یخچالها را دارید یک کلنگ کوهنوردی مناسب است. البته می توانید از کنگ پیاده روی نیز استفاده نمایید. به عنوان یک قاعده هرچه شیب مسیر بیشتر باشد طول دسته کلنگ شما نیز بایستی کوتاهتر باشد. طول مناسب طولی است که اگر (با کفشهای خود) بایستید و کلنگ را در دست بگیرید حدود 5 سانتیمتر با زمین فاصله داشته باشد. در این صورت طول کلنگ برای شیبهای عادی مناسب است.
آسیبها:
در حال حاضر بسیاری از کلنگها (مخصوصا تبرهای یخ و کلنگهای اسکاتلندی) را بصورت ماژولار ارائه می کنند تا تعویض قسمتهای آسیب دیده به راحتی امکانپذیر باشد. این قسمتها بوسیله پیچ یا پرچ به هم دیگر متصل شده اند. از آنجا که تبرهای یخ و کلنگهای اسکاتلندی فشار بیشتری نسبت به بقیه تحمل می کنند آسیبهای بیشتری را نیز متحمل می شوند و بیشترین آسیبها در صعودهای ترکیبی وارد می شود. شاید بتوان تا 30 آسیب دیدگی را برای آنها برشمرد. این آسیب دیدگیها را می توان به صورت ذیل طبقه بندی کرد:
- خم شدن سر کلنگنزدیک به نوک: به علت فشار زیاد و مخصوصا هنگامی بوجود می آید که نوک (سهوا) بر سنگ فرود آید.
- تاب خوردگی سرکلنگ: بیشتر نزدیک به نوک بوجود می آید و بعضا باعث شکستن قسمتی از نوک کلنگ می گردد. دلیل آن فشار زیاد ناشی از اهرم شدن جانبی کلنگ می باشد. این شایعترین نوع آسیب دیدگی است و دلیل آن هم این نکته می باشد که این نیروها در استاندارد مد نظر قرار نگرفته شده اند (استفاده نادرست از کلنگ).
- شکستگی سر کلنگ از سوراخهای پیچ در کلنگهای مدوله
- شکستگی پیچها و دوران تیغه در کلنگهای مدوله
- دسته های چوبی بسیار مستعد شکستن هستند. البته تزریق روغن کتان در آنها تا حدی از شکستن آنها جلوگیری می کند.
در صورتیکه از کلنگهای متداول نگهداری مناسبی مطابق دستورالعملهای ارائه شده توسط کارخانه سازنده آن صورت پذیرد احتمال بوقوع پیوستن آسیب (و حادثه در پی آن) به حداقل می رسد. با این وجود برخی از مدلها نسبت به بقیه بیشتر آسیب می بینند و برخی از کوهنوردان نیز بیشتر به ابزار خود آسیب می رسانند (مخصوصا در صعودهای ترکیبی) اما به عنوان یک قاعده کلی، اکثریت قریب به اتفاق سازندگان عنوان می کنند که از پیچاندن کلنگ پرهیز کنید چرا که نیروهای وارد بر آن در طراحیها لحاظ نشده اند. البته اخیرا برخی از تولیدکنندگان کلنگهای فوق قوی ارائه کردند که این نیروها را تحمل کنند. درصورتیکه افرادی از کلنگهایی با دسته چوبی (مثلا کلنگهای قدیمی یا دست ساز) استفاده می کنند باید توجه داشته باشند که ابزار آنها تحمل فشار زیادی نداشته و برای کارگاه زدن مناسب نیست.
منابع: طرح درس فدراسیون کوهنوردی، ویکی پاکوب، ویکی پدیا